Conceptueel model: Wat is de modererende variabele?

Bij het maken van een conceptueel model en het doen van onderzoek naar een oorzaak-gevolgrelatie kom je vaak in aanraking met moderators (modererende variabelen). Modererende variabelen zijn speciale variabelen die, wanneer je er nog niet vaak mee hebt gewerkt, lastig zijn te interpreteren.

Modererende variabele (moderator) in een conceptueel model

Dit artikel is een vervolg op het artikel van het conceptueel model waarin we uitleggen wat onafhankelijke en afhankelijke variabelen zijn en wat een conceptueel model nu precies inhoudt.

In dit artikel gaan we door op het voorbeeld van de student die veel studeert (onafhankelijke variabele) om zo een hoger cijfer te halen voor zijn tentamen (afhankelijke variabele). We voegen nu een modererende variabele aan het voorbeeld toe.

Een modererende variabele verandert het effect dat de onafhankelijke variabele op de afhankelijke variabele heeft afhankelijk van de waarde van de moderator. De moderator verandert dus het effect van de oorzaak-gevolgrelatie tussen de twee variabelen. Dit wordt ook wel interactie-effect genoemd.

Voorbeeld conceptueel model met een modererende variabele

In dit voorbeeld is er een relatie tussen de uren die een student studeert en het cijfer dat de student haalt voor het tentamen. Logischerwijs is het zo dat hoe meer uren de student studeert hoe hoger het cijfer is voor het tentamen. Dit voorbeeld hebben we geïntroduceerd in het hoofdartikel over het conceptueel model.

Nu hebben we de moderator ‘IQ’ toegevoegd. De hoogte van het IQ van de student verandert het effect dat de variabele ‘Uren studeren’ heeft op het cijfer voor het tentamen. Hoe hoger het IQ hoe minder uren studie de student nodig heeft om een hoog cijfer te halen voor het tentamen.

De moderator ‘IQ’ verandert het effect van de oorzaak-gevolgrelatie tussen het aantal uren studeren en het cijfer voor het tentamen. Hieronder leggen we dit nog uit met behulp van een grafiek.

Figuur 1: Effect uren studeren op cijfer voor het tentamen

In figuur 1 zie je het effect dat het aantal uren studeren heeft op het cijfer voor het tentamen. Hoe meer uur de student studeert hoe hoger het cijfer voor het tentamen. Bij 20 uren studie heeft de student een cijfer 10.

Figuur 2: Moderator IQ van 120 op effect van uren studeren op cijfer voor tentamen

In figuur 2 hebben we de moderator ‘IQ’ toegevoegd met als IQ 120. Je ziet dat de student nu al bij 15 uur studie een 10 haalt voor het tentamen.

Figuur 3: Moderator IQ van 150 op effect van uren studeren op cijfer voor tentamen

In figuur 3 heeft de moderator ‘IQ’ een waarde van 150. In de grafiek kun je aflezen dat nu bij 5 uur studie de student al een 10 heeft voor het tentamen. Je ziet dus hier dat de waarde van het IQ het effect tussen de uren studie en het cijfer voor het tentamen verandert. Hoe hoger het IQ hoe minder uren studie de student nodig heeft om een 10 te halen voor het tentamen.

Kortom een moderatorvariabele is een variabele die ervoor zorgt dat de oorzaak-gevolgrelatie tussen twee variabelen verandert naarmate de waarde van de moderator toe- of afneemt.

Wanneer je meer uitleg wilt over moderators verwijzen we je graag door naar de volgende artikelenreeks van Paul E. Jose. De artikelen zijn in het Engels.

Het conceptueel model uitbreiden

Naast moderatorvariabelen kennen we ook nog de volgende variabelen:

• Mediërende variabele
• Controlevariabele

In deze artikelen gaan we door met het geschetste voorbeeld.