Een focusgroep of focusgroep-interview in je scriptie | Uitleg

Een focusgroep (ook wel focusgroep-interview genoemd) is een kwalitatieve onderzoeksmethode waarbij een groep mensen wordt samengebracht om te discussiëren over een vooraf bepaald onderwerp.

Een focusgroep is dus een soort interview waaraan meerdere respondenten tegelijkertijd deelnemen. De onderzoeker stelt vragen aan de groep en faciliteert de discussie. Het doel van een focusgroep is om data te verzamelen.

Voor wat voor soort onderzoek worden focusgroepen gebruikt?

Oorspronkelijk werden focusgroep-interviews met name gebruikt voor marktonderzoek (naast interviews en enquêtes). Vanaf de jaren twintig werd namelijk duidelijk dat consumenten veel beslissingen nemen in een sociale context. Een logische volgende stap was dus om deze consumenten in groepsverband te vragen naar hun voorkeuren en ook in groepsverband hun reacties op producten te testen.

Tegenwoordig worden focusgroepen in bijna alle domeinen van sociaal onderzoek ingezet. Denk daarbij bijvoorbeeld aan politiek onderzoek (hoe reageren mensen op bepaald beleid?) of aan de gezondheidszorg (hoe ervaren patiënten bijwerkingen van hun medicatie?).

Wie helpt jou met nakijken?

Betrouwbare hulptroepen vinden is niet makkelijk...

• Familie
• Vrienden
• Studiegenoten
• Scribbr

We staan altijd voor je klaar

Hoe bepaal je de samenstelling van een focusgroep?

De samenstelling van je groep (steekproef) hangt af van je onderzoeksdoel en de beschikbaarheid van respondenten. Meestal bestaat een focusgroep uit acht tot tien respondenten, maar in sommige gevallen worden ook kleinere groepen gebruikt.

Homogene of heterogene groep?

Je kunt kiezen voor een homogene of heterogene groep. In een homogene groep hebben je respondenten een vergelijkbare achtergrond, positie of expertise. Je zoekt dus respondenten die in bepaalde aspecten op elkaar lijken. Hierdoor is de onderlinge communicatie vaak prettig en durven respondenten ideeën te uiten.

Wel loop je het risico dat respondenten “groepsdenken”, waardoor ze elkaar niet kritisch bevragen en uitspraken sneller op aannames berusten. Je kunt dit deels tegengaan door soms expliciet te vragen of iemand daar anders over denkt.

Bij een heterogene groep zoek je de diversiteit juist op. Je respondenten hebben verschillende achtergronden, waardoor de meningen vaak meer uiteenlopen. Deze verschillen kunnen leiden tot interessante discussies, en groepsleden worden vaak aangespoord om ook andere perspectieven te analyseren.

Bij een heterogene groep is het belangrijk dat je als onderzoeker goed oplet dat iedereen elkaar begrijpt en laat uitspreken. Ook is het essentieel om mensen aan het woord te laten die een minder dominante rol vervullen in de groep.

Focusgroep als onderzoeksmethode voor je scriptie

Met focusgroep-interviews kun je veel en interessante data verzamelen. Toch is deze kwalitatieve onderzoeksmethode niet geschikt voor iedereen. Je hebt namelijk behoorlijk wat vaardigheden nodig en moet goed thuis zijn in je onderwerp.

Als je nog nooit een interview hebt afgenomen of je onderwerp nog redelijk nieuw is, zou je kunnen overwegen om een andere methode te kiezen. Bij een kleinschalig onderzoek zijn individuele interviews misschien geschikter. Focusgroepen kunnen wel heel geschikt zijn als je een masterscriptie schrijft waarvoor je uitgebreid onderzoek moet doen, en waarbij het interessant is als jouw respondenten ook onderling discussiëren.

Eventueel kun je een test-focusgroep leiden met mensen die je kent, zodat je kunt oefenen als discussieleider. Probeer ook een assistent mee te nemen naar de focusgroep. Het kan lastig zijn om in je eentje tegelijkertijd de discussie in goede banen te leiden, ervoor te zorgen dat alles goed wordt opgenomen, en aanvullende aantekeningen te maken.

Helpende handen zijn dus zeer welkom. Als je twijfelt of deze methode geschikt is voor jou, kun je het beste even met je begeleider overleggen.

Voor- en nadelen van een focusgroep

Een focusgroep gaat net als gestructureerde, semigestructureerde en ongestructureerde interviews gepaard met voor- en nadelen.

Voordelen

• Het is een efficiënte methode om kwalitatieve data te verzamelen. Je interviewt namelijk verschillende respondenten tegelijkertijd.

• Tijdens de focusgroep vindt al een soort kwaliteitscontrole plaats. Respondenten bevragen elkaar, spreken elkaar tegen en geven argumenten voor hun standpunten.

• Door de groepsdynamiek komt de nadruk vaak vanzelf al op de belangrijkste aspecten van de discussie te liggen.

• Het is makkelijk om vast te stellen op welke gebieden respondenten het eens en oneens zijn.

• Respondenten vinden groepsgesprekken vaak leuk, interessant en minder ongemakkelijk of formeel.

• Focusgroep-onderzoek is relatief goedkoop en flexibel.

• Taboe-onderwerpen worden vaak toegankelijker in een focusgroep, omdat respondenten (afhankelijk van de selectie) vergelijkbare ervaringen kunnen hebben en daarom ook meer geneigd zijn om er open over te praten.

Nadelen

• Het aantal vragen dat beantwoord kan worden is beperkt. Gemiddeld genomen komen maximaal tien onderwerpen per uur aan bod.

• Om een groepsdiscussie te leiden is behoorlijk wat expertise nodig. Anders kan een discussie al snel ontsporen, waardoor mensen sterk afdwalen en je niet de informatie krijgt die je wilt. Dit is dus een minder geschikte methode als je nog nooit een interview hebt uitgevoerd of nog weinig van je onderwerp weet).

• De interviewer moet goed inzicht hebben in de groepsdynamiek. Het is namelijk mogelijk dat bepaalde mensen veel aan het woord komen en anderen zich op de achtergrond houden. De data die je vergaart zijn niet representatief voor de hele groep als slechts één of twee mensen alle input geven.

• Soms ontstaan conflicten tussen groepsleden (bijvoorbeeld door machtsstrijd of streven naar status binnen de groep). Het kan lastig zijn om zulke conflicten snel en vriendelijk op te lossen, zeker als je de groepsleden niet kent.

• Het risico dat je respondenten sociaal-wenselijke antwoorden geven is groter dan bij een individueel interview, omdat individuele respondenten zich mogelijk schamen ten opzichte van de overige groepsleden.

• Vertrouwelijkheid tussen de groepsleden kan een ingewikkeld punt zijn. Jij kunt als onderzoeker niet garanderen dat alles wat besproken is binnen de groep blijft. Maak daarom altijd kenbaar dat jij de resultaten vertrouwelijk behandelt en anonimiseert en dat je ook van groepsleden verwacht dat zij de informatie voor zich houden.

• Resultaten van focusgroepen zijn over het algemeen niet generaliseerbaar naar andere groepen of situaties (de externe validiteit is dus laag).

Ontvang feedback op taal, structuur, lay-out en bronvermelding

Professionele Scribbr-editors kijken je scriptie na op:

• Academisch taalgebruik
• Onduidelijke zinnen
• Grammaticale fouten
• Interpunctie
• Verboden woorden

Bekijk het voorbeeld

Veelgestelde vragen

Wat is een focusgroep (focusgroep-interview)?

Een focusgroep (ook wel focusgroep-interview genoemd) is een kwalitatieve onderzoeksmethode waarbij een groep mensen wordt samengebracht om te discussiëren over een vooraf bepaald onderwerp.

Een focusgroep is dus een soort interview waaraan meerdere respondenten tegelijkertijd deelnemen. De onderzoeker stelt vragen aan de groep en faciliteert de discussie. Het doel van een focusgroep is om data te verzamelen.

Waarvoor wordt een focusgroep gebruikt?

Oorspronkelijk werden focusgroep-interviews met name gebruikt voor marktonderzoek (naast interviews en enquêtes), omdat veel consumenten beslissingen nemen in sociale context.

Tegenwoordig worden focusgroepen in bijna alle domeinen van sociaal onderzoek ingezet. Denk daarbij bijvoorbeeld aan politiek onderzoek (hoe mensen op een bepaald beleid reageren) of aan de gezondheidszorg (hoe patiënten bijwerkingen ervaren).

Wat zijn de voordelen en nadelen van een focusgroep?

Een focusgroep heeft net als iedere andere onderzoeksmethode voor- en nadelen.

Voordelen

• Het is een efficiënte methode om kwalitatieve data te verzamelen.
• Er vindt al kwaliteitscontrole plaats, doordat deelnemers elkaar bevragen.
• Door de groepsdynamiek komt de nadruk vaak op de belangrijkste aspecten te liggen.
• Respondenten vinden focusgroepen vaak leuk, interessant en minder ongemakkelijk.
• Focusgroep-onderzoek is relatief goedkoop en flexibel.
• Taboe-onderwerpen worden vaak toegankelijker in een focusgroep.

Nadelen

• Het aantal vragen dat beantwoord kan worden is beperkt.
• Om een groepsdiscussie te leiden is behoorlijk wat expertise nodig.
• De interviewer moet de groepsdynamiek begrijpen voor representatieve resultaten.
• Soms ontstaan conflicten tussen groepsleden die moeilijk op te lossen zijn.
• Het risico dat je respondenten sociaal-wenselijke antwoorden geven is groot.
• Je kunt niet garanderen dat alles wat besproken is binnen de groep blijft.
• Resultaten van focusgroepen zijn over het algemeen niet generaliseerbaar.