Onderzoeksmethoden voor je scriptie | Uitleg & Voorbeelden

Er bestaan veel verschillende dataverzamelingsmethoden, onderzoekssoorten en onderzoeksmethoden die je kunt toepassen in je scriptie. Dit maakt het soms lastig om te bepalen met welke methode je jouw onderzoeksvraag het beste kunt beantwoorden.

Dit artikel biedt een opsomming van mogelijke onderzoekssoorten, onderzoeksmethoden en dataverzamelingsmethoden (met uitleg en doorverwijzingen naar artikelen over de specifieke methode). Deze lijst is niet uitputtend. Daarom kun je een type onderzoek tegenkomen dat niet in deze lijst staat.

Het is mogelijk dat je meerdere onderzoekssoorten tegelijk gebruikt in je scriptie, bijvoorbeeld omdat je je resultaten steviger wilt onderbouwen door meerdere methoden te gebruiken (triangulatie).

Afhankelijk van je onderzoekssoort kies je voor inductief of deductief redeneren.

Cohortonderzoek

Bij een cohortonderzoek worden participanten met een gemeenschappelijk kenmerk meerdere keren gemeten gedurende een langere periode. Dit is een vorm van longitudinaal onderzoek.

Je kun je geen causale relatie tussen variabelen vaststellen, maar je kunt wel bepalen of er een relatie bestaat tussen de variabelen (correlatie). Vaak wordt dit type onderzoek gebruikt om te onderzoeken hoe een ziekte zich ontwikkelt (als gevolg van een bepaalde risicofactor).

Cross-sectioneel onderzoek

Bij een cross-sectioneel onderzoek verzamel je data van meerdere personen op één meetmoment. Hiermee verzamel je kwantificeerbare gegevens voor twee of meer variabelen.

Het doel van cross-sectioneel onderzoek is om de variatie vast te stellen. Met dit type onderzoek kun je geen causale relatie tussen variabelen vaststellen, maar je kunt wel bepalen of er een relatie bestaat tussen de variabelen (correlatie). Vaak wordt dit type onderzoek gebruikt om de prevalentie van een ziekte te onderzoeken.

Descriptief of beschrijvend onderzoek

Als je alleen onderzoek doet naar een bepaalde stand van zaken en je deze gegevens in kaart brengt, dan noem je dit een descriptief of beschrijvend onderzoek. Je gebruikt beschrijvend onderzoek vaak in de probleemoriëntatie van je scriptie. Hierbij wordt aandacht besteed aan een beperkt aantal kenmerken van het onderwerp van je onderzoek.

Descriptief onderzoek is vaak kwantitatief van aard en heeft meestal specifieke onderzoeksvragen. Dit laatste suggereert dat er al enige voorkennis is over het onderwerp, bijvoorbeeld in de vorm van eerdere onderzoeken naar het onderwerp. Daarin verschilt dit type onderzoek van exploratief onderzoek.

Met descriptief onderzoek kunnen associaties tussen variabelen worden weergegeven, maar deze worden alleen beschreven. Er kan bijvoorbeeld geen causaal verband worden aangetoond. De resultaten van een descriptief onderzoek kunnen verder worden uitgediept in een vervolgonderzoek.

Deskresearch of bureauonderzoek

Deskresearch is een dataverzamelingsmethode die vaak wordt gebruikt in scripties, zeker als de opdrachtgever een bedrijf of organisatie is. Voor deskresearch worden alleen secundaire gegevens gebruikt, oftewel gegevens die al door anderen zijn verzameld. Voorbeelden van zulke gegevens zijn data van het CBS, archiefmateriaal of jaarverslagen van bedrijven.

Deskresearch wordt soms ook literatuuronderzoek genoemd, maar die termen betekenen niet precies hetzelfde. Bij deskresearch is de onderzoeker meestal op zoek naar praktische informatie, terwijl de onderzoeker bij een literatuuronderzoek vaker op zoek is naar wetenschappelijke of theoretische informatie van andere onderzoekers.

De resultaten die uit deskresearch worden verkregen, roepen vaak weer nieuwe vragen op. Daarom volgt vaak een vervolgonderzoek.

Hoeveel fouten bevat jouw scriptie?

De taalexperts van Scribbr verbeteren gemiddeld 150 fouten per 1000 woorden. Benieuwd wat er precies wordt verbeterd? Verschuif de cursor van links naar rechts!

Scriptie nakijken op taal

Experimenteel onderzoek

Bij experimenteel onderzoek manipuleren onderzoekers een onafhankelijke variabele, waarna ze het effect van die manipulatie bekijken. Deze onderzoekssoort wordt gebruikt om causaliteit vast te stellen. Hierbij onderzoek je of de gemanipuleerde onafhankelijke variabele een verschil in de gemeten afhankelijke variabele teweegbrengt.

Een experiment kan zowel in de vorm van een veldonderzoek of een laboratoriumonderzoek voorkomen.

Exploratief onderzoek

Exploratief onderzoek wordt ook wel verkennend onderzoek genoemd. Onderzoekers hebben dan nog geen goed beeld van de resultaten die ze kunnen vinden en weten soms zelfs niet welke kant het onderzoek zou kunnen opgaan. Met dit type onderzoek wil je vooral ideeën opdoen en je gebruikt exploratief onderzoek dan ook om het onderzoeksgebied te verkennen voor vervolgonderzoek.

Het doel van een exploratief onderzoek is om het onderzoeksprobleem beter te begrijpen. Hiervoor kijk je bijvoorbeeld naar belangrijke factoren voor jouw onderwerp, mogelijke relaties hiertussen en naar achterliggende motivaties. Hierbij zijn er geen restricties, want alle mogelijk interessante gegevens worden verzameld.

Een exploratief onderzoek heeft vaak de vorm van deskresearch of een klein kwalitatief onderzoek (zoals een casestudy).

Fundamenteel onderzoek

Als je fundamenteel onderzoek doet, richt je je vooral op kennisverwerving en niet zozeer op de toepassing van die kennis in de praktijk. Dit is een zeer wetenschappelijke methode die vaak wordt ingezet bij universitair onderzoek.

Fundamenteel onderzoek staat tegenover toegepast onderzoek, dat juist gericht is op aanbevelingen doen voor de praktijk. De scheiding tussen fundamenteel en toegepast onderzoek is meestal niet zo strikt, want fundamenteel onderzoek resulteert vaak in praktische toepassingen.

Inventarisatieonderzoek

Met inventarisatieonderzoek wordt de stand van zaken op een bepaald gebied geïnventariseerd. Je kunt hierbij denken aan het in kaart brengen van bezoekersaantallen of verkoopcijfers.

Deze onderzoekssoort wordt vooral veel gebruikt in de sociale wetenschappen en valt onder descriptief of exploratief onderzoek.

Kwantitatief onderzoek

Bij kwantitatief onderzoek is je onderzoek gebaseerd op het meten van variabelen. Vervolgens kun je met deze data een statistische analyse doen om tot een conclusie te komen, Hiermee krijg je een cijfermatig inzicht in je onderzoeksprobleem.

Kwalitatief onderzoek

Als je met je onderzoek een hoe- of waarom-vraag wilt beantwoorden, kun je het beste kiezen voor kwalitatief onderzoek. In dit geval meet je de variabelen uit je onderzoek niet in termen van getallen (waarden), maar ga je meer interpretatief te werk.

Laboratoriumonderzoek

Bij laboratoriumonderzoek maak je als onderzoeker geen gebruik van een natuurlijke situatie, maar creëer je zelf een onderzoekssituatie. Dit kan een laboratorium zijn – waar de naam laboratoriumonderzoek vandaan komt – maar ook een andere kunstmatige setting. Het belangrijkste hierbij is dat je als onderzoeker zoveel mogelijk externe factoren probeert uit te sluiten, zodat deze je onderzoeksresultaten niet kunnen beïnvloeden.

Bij een laboratoriumonderzoek moet je je houden aan strikte condities om controle te houden over invloeden van buitenaf (het weer, afleidingen, geluid). Dit is belangrijk voor de interne validiteit van je onderzoeksresultaten. De ecologische validiteit van laboratoriumonderzoek is vaak aan de lage kant door de kunstmatige setting.

Longitudinaal onderzoek

Als je onderzoek doet over een lange periode en je meerdere onderzoeks- of meetmomenten hebt, dan spreek je van longitudinaal onderzoek. Hierbij kan een vergelijking worden gemaakt tussen een begin- en eindmeting (en eventuele tussenmetingen) van een bepaald fenomeen. Hierbij is het belangrijk dat alle metingen op dezelfde manier worden uitgevoerd.

Het doel van longitudinaal onderzoek is om een ontwikkeling op een bepaald gebied in kaart te brengen. Een dergelijk onderzoek neemt vaak veel tijd in beslag.

Massaonderzoek of surveyonderzoek

Bij massaonderzoek, oftewel een surveyonderzoek, probeer je met een enquête inzicht te krijgen in economische, sociologische of psychologische variabelen binnen je doelgroep.

Bij dit type onderzoek wordt vaak gebruikgemaakt van een steekproef om een beeld te krijgen van de populatie zonder de gehele populatie te hoeven enquêteren. Een steekproef is een kleinere groep respondenten die de populatie vertegenwoordigt.

Observatieonderzoek

Bij observatieonderzoek verzamel je gegevens door feitelijk gedrag te observeren. Observeren bestaat uit kijken, luisteren en beoordelen. De dataverzamelingsmethode (observaties) van dit type onderzoek behoort tot de categorie “waarnemingsmethode”.

Met observaties kun je bijvoorbeeld antwoord geven op een hoe- of waarom-vraag, een onderwerp onderzoeken waar nog weinig over bekend is, en personen of fenomenen in hun natuurlijke setting bestuderen.

Pilotstudie

De pilotstudie is een klein vooronderzoek dat je kunt gebruiken om een eerste indruk te krijgen van jouw onderzoeksgebied. Dit type onderzoek kom je vaak tegen in het bedrijfsleven, maar ook in wetenschappelijke studies (om de betrouwbaarheid en validiteit te verhogen).

Het doel van een pilotstudie is om te verkennen en te testen. Zo kun je bijvoorbeeld bepalen welke doelgroep geschikt is voor een bepaald product. Ook kunnen meetinstrumenten, zoals enquêtes, interviewvragen en observatieschema’s met een pilotstudie getest worden op zwakheden en fouten.

Ook kun je tijdens een pilotstudie ervaring opdoen met de onderzoeksmethode, bijvoorbeeld als je interviews gaat afnemen voor je scriptie. Daarnaast kun je controleren of je instructies duidelijk zijn voor de respondenten.

Een pilotstudie wordt vaak verward met een pre-test, maar het zijn twee verschillende dingen. Een pre-test maakt deel uit van het daadwerkelijke experiment en je verzamelt zo data voorafgaand aan een manipulatie van de onafhankelijke variabele om deze gegevens te kunnen vergelijken met een post-test na manipulatie van de variabele.

Prospectief onderzoek

Bij een prospectief onderzoek trek je eerst een steekproef, waarna je metingen uitvoert of de participanten observeert. Op deze manier begin je bij de oorzaak (bijvoorbeeld een leefwijze) en kijk je daarna naar het gevolg (bijvoorbeeld een opgelopen ziekte). Hierdoor wordt ook wel gezegd dat deze onderzoekssoort op de toekomst gericht is.

Prospectief onderzoek wordt veel gebruikt bij medisch onderzoek. Bij retrospectief onderzoek wordt het tegengestelde gedaan.

Retrospectief onderzoek

Bij retrospectief onderzoek kijk je – in tegenstelling tot bij prospectief onderzoek – terug van een gevolg (bijvoorbeeld het oplopen van een ziekte) naar een oorzaak (bijvoorbeeld een leefwijze). Hierbij wordt in data die al bekend zijn gezocht naar oorzaken voor die data.

Deze manier van onderzoek wordt ook veel gebruikt in de medische wereld. De data laten bijvoorbeeld zien of mensen zijn blootgesteld aan een bepaalde ziekte en of ze die ziekte ook daadwerkelijk hebben gekregen. Op basis daarvan kan worden onderzocht of mensen die aan de ziekte zijn blootgesteld ook degenen zijn die de ziekte krijgen.

Relationeel onderzoek

Bij relationeel onderzoek meet je of twee of meer variabelen met elkaar samenhangen. Hiermee kun je aantonen of er een significant verband bestaat tussen de variabelen, hoe sterk dit verband is, en wat de aard van het verband is (lineair of non-lineair).

Replicatieonderzoek

Bij replicatieonderzoek herhaal je een onderzoek dat al eerder is uitgevoerd. Dit kun je bijvoorbeeld doen om te bepalen of:

• het onderzoek de eerste keer wel goed is uitgevoerd;
• het onderzoek bijvoorbeeld ook geldt voor een andere doelgroep;
• de resultaten van het onderzoek nog steeds actueel zijn.

Om een replicatieonderzoek te kunnen uitvoeren is het belangrijk dat het te herhalen onderzoek daadwerkelijk herhaalbaar is. Dit wil zeggen dat de methode van dat onderzoek precies is beschreven, zodat duidelijk is hoe een replicatieonderzoek kan worden uitgevoerd. Dit type onderzoek kan bijvoorbeeld nuttig zijn om aan te tonen dat resultaten niet te snel moeten worden aangenomen als “waarheid”.

Replicatieonderzoek lijkt sterk op reproductieonderzoek, maar iemand die een onderzoek reproduceert, verzamelt zelf geen nieuwe data. De onderzoeker voert enkel de analyses opnieuw uit, terwijl bij replicatie het gehele onderzoek wordt herhaald met nieuwe data.

Reproductieonderzoek

Als je een onderzoek reproduceert, verzamel je zelf geen nieuwe data. Je gebruikt de data van een eerder onderzoek en herhaalt alleen de analyses om te bepalen of je dezelfde resultaten vindt. Hiermee kun je bijvoorbeeld aantonen dat analyses correct en eerlijk (of juist niet) zijn uitgevoerd.

Reproductieonderzoek lijkt sterk op replicatieonderzoek, maar bij een replicatie wordt het gehele onderzoek herhaald en worden ook nieuwe data verzameld.

Toetsend of inferentieel onderzoek

Bij toetsend onderzoek (inferentieel onderzoek) ontstaat een bepaalde verwachting op basis van theorie. Deze verwachting wordt ook wel een hypothese genoemd. Die ga je vervolgens toetsen met je onderzoek, zodat je de hypothese kunt bevestigen of verwerpen.

Je kunt alleen toetsend onderzoek doen als je al beschikt over een theorie. Je hebt hiervoor voldoende kennis nodig, zodat je voorspellingen kunt doen. Naast de theorie die je gebruikt, weet je ook met welke meetinstrumenten, populatie en onderzoeksomstandigheden je aan de slag gaat.

Toegepast onderzoek

Uit toegepast onderzoek komen conclusies en aanbevelingen naar voren die direct toepasbaar zijn in de praktijk. Het is ook mogelijk om met het onderzoek producten of methoden te ontwerpen die in de praktijk kunnen worden toegepast.

Als je een scriptie schrijft voor een bedrijf kom je al snel uit op toegepast onderzoek. Dit type onderzoek is de tegenhanger van fundamenteel onderzoek.

Veldonderzoek (fieldresearch)

Bij veldonderzoek (fieldresearch) voer je je onderzoek uit in een natuurlijke setting voor je respondenten, oftewel “het veld”. Hierbij verzamel, analyseer en interpreteer je data. Je kunt hiervoor diverse dataverzamelingsmethoden gebruiken, zoals observaties of interviews.

Veldonderzoek staat tegenover laboratoriumonderzoek, omdat bij veldonderzoek de onderzoekssetting niet wordt gemanipuleerd. Hierdoor is de ecologische validiteit vaak relatief hoog.

Vergelijkend onderzoek

Bij vergelijkend onderzoek verricht je onderzoek om het effect van verschillende omstandigheden op bepaalde variabelen te meten. Vaak vergelijk je hierbij twee of meer groepen of situaties met elkaar om conclusies te kunnen trekken. Het is wel belangrijk dat je de variabelen die vergeleken worden steeds op dezelfde manier meet.

Veelgestelde vragen

Wat zijn de belangrijkste kwalitatieve onderzoeksbenaderingen?

Er zijn vijf belangrijke kwalitatieve onderzoeksbenaderingen:

• Grounded theory: Onderzoekers verzamelen rijke data over het onderwerp en ontwikkelen theorieën op inductieve wijze
• Etnografie: Onderzoekers dompelen zich onder in groepen of organisatie om de heersende cultuur te begrijpen
• Actieonderzoek: Onderzoekers en participanten verbinden gezamenlijk theorie aan de praktijk om sociale verandering teweeg te brengen
• Fenomenologisch onderzoek: Onderzoekers onderzoeken een fenomeen of gebeurtenis door de ervaringen van participanten te beschrijven en te interpreteren
• Narratief onderzoek: Onderzoekers bekijken hoe verhalen worden verteld om te begrijpen hoe participanten deze waarnemen en interpreteren

Wat is het verschil tussen kwantitatief en kwalitatief onderzoek?

Kwantitatief onderzoek heeft betrekking op getallen en statistiek, terwijl kwalitatief onderzoek over woorden en betekenissen gaat.

Met kwantitatieve onderzoeksmethoden kun je een hypothese toetsen door systematisch data te verzamelen en te analyseren, terwijl je met kwalitatieve methoden diepgaand onderzoek kunt doen naar ideeën en ervaringen.

Wat is beschrijvend of descriptief onderzoek?

Met descriptief of beschrijvend onderzoek probeer je accuraat en systematisch een populatie, situatie of fenomeen te beschrijven. Met dit type onderzoek kun je wat-, waar-, wanneer- en hoe-vragen beantwoorden, maar geen waarom-vragen. In tegenstelling tot bij experimenteel onderzoek probeert een onderzoeker geen enkele variabele te controleren of manipuleren. In plaats daarvan worden de variabelen enkel geobserveerd en gemeten.

Wat is het verschil tussen beschrijvend onderzoek en verkennend onderzoek?

Beschrijvend onderzoek kan een verkennend karakter hebben, bijvoorbeeld als er nog weinig bekend is over het onderzoeksonderwerp. Toch zijn er enkele verschillen tussen beschrijvend/descriptief onderzoek en verkennend/exploratief onderzoek.

• Het doel
• Flexibiliteit van het design
• Einde van de tekst

Beschrijvend of descriptief onderzoek	Verkennend of exploratief onderzoek
Het doel is om inzicht te krijgen in mensen, gebeurtenissen, objecten of fenomenen	Het doel is om informatie te verzamelen, zodat je je onderzoeksvraag en -doel kunt bepalen
Het onderzoeksdesign staat vast	Het onderzoeksdesign is flexibel
Je eindigt met een conclusie	Je hoeft nog niet te eindigen met een conclusie

Hoe maak je een experimenteel design?

Een experimenteel design bestaat uit een set procedures om relaties tussen variabelen te onderzoeken. Om een gecontroleerd experiment (randomized controlled trial, RCT) te ontwerpen, heb je het volgende nodig:

• Een toetsbare hypothese;
• Minstens één onafhankelijke variabele die je nauwkeurig kunt manipuleren;
• Minstens één afhankelijke variabele die je nauwkeurig kunt meten.

Als je het experiment ontwerpt, beslis je:

• Hoe je de variabele(n) manipuleert;
• Hoe je controleert voor mogelijke externe variabelen;
• Hoeveel participanten of gevallen je meeneemt in je onderzoek;
• Hoe je je participanten verdeelt over de experimentele condities

Het design van je experiment is essentieel voor de interne en externe validiteit van je resultaten.