Een introductie tot discoursanalyse | Uitleg & voorbeelden

Discoursanalyse wordt gebruikt om geschreven of gesproken taal te onderzoeken in relatie tot de sociale context. Het doel is om te begrijpen hoe taal wordt gebruikt in het dagelijks leven.

Als je een discourse-analyse uitvoert, focus je bijvoorbeeld op:

• Het doel van verschillende soorten taal;
• Culturele conventies met betrekking tot communicatie;
• Hoe normen, waarden en aannames worden gecommuniceerd;
• Hoe taalgebruik in verband staat met de sociale, politieke en historische context.

Discoursanalyse is een veelvoorkomende kwalitatieve onderzoeksmethode en wordt vooral gebruikt in de geesteswetenschappen en sociale wetenschappen (zoals taalkunde, antropologie en psychologie).

Waarvoor wordt discoursanalyse gebruikt?

Als je een discoursanalyse uitvoert, onderzoek je dus hoe taal functioneert en hoe betekenis kan worden gecreëerd in verschillende sociale contexten. Je kunt de analyse toepassen op alle vormen van geschreven of gesproken taal, maar ook op non-verbale aspecten van taal (zoals de toon en gebaren).

Je kunt bijvoorbeeld de volgende materialen gebruiken voor je discoursanalyse:

• Boeken, kranten en tijdschriften
• Brochures, pamfletten en advertenties
• Zakelijke documenten of overheidsdocumenten
• Websites, forums, socialemediaposts en -reacties
• Interviews en gesprekken

Door de verschillende soorten discours te analyseren, proberen onderzoekers inzicht te krijgen in sociale groepen en hun communicatiewijzen.

Hoe verschilt discoursanalyse van andere methoden?

De meeste taalkundige benaderingen focussen op de regels die ten grondslag liggen aan een taal, terwijl je bij discoursanalyse focust op de contextuele betekenis van taal.

Je let hierbij op de sociale aspecten van communicatie en de manieren waarop mensen taal gebruiken om bepaalde doelen te bereiken (zoals vertrouwen winnen, twijfel creëren, emoties opwekken en conflicten oplossen).

Bij andere taalkundige onderzoeksmethoden focus je vaak op kleine taaleenheden, zoals klanken, woorden of zinsdelen. Bij discoursanalyse besteed je vaak meer aandacht aan grotere eenheden, zoals een geheel gesprek of een verzameling teksten. De bronnen kunnen op meerdere niveaus worden geanalyseerd.

Hoe voer je een discoursanalyse uit?

Een discoursanalyse is een kwalitatieve methode om teksten te analyseren en is minder systematisch dan veel andere soorten analyses (zoals inhoudsanalyses). Je interpreteert de tekstuele elementen op basis van het materiaal zelf en aan de hand van contextuele kennis.

Er zijn veel benaderingen en technieken om een discoursanalyse uit te voeren, maar de onderstaande stappen kunnen je sturen in het proces.

Stap 1: Formuleer de onderzoeksvraag en selecteer je materiaal

Voor een discoursanalyse heb je allereerst een goed afgebakende onderzoeksvraag nodig. Als je deze hebt geformuleerd, kun je materiaal verzamelen om de vraag mee te beantwoorden.

Discoursanalyses kunnen worden ingezet voor grote hoeveelheden materiaal, maar ook voor kleinere steekproeven. De benodigde hoeveelheid materiaal is onder andere afhankelijk van je doelen en van de hoeveel tijd die je hebt.

Stap 2: Verzamel informatie en theorieën over de context

Vervolgens moet je vaststellen in welke sociale en historische context het materiaal is geproduceerd. Probeer feitelijke informatie te verzamelen over wanneer en waar het materiaal is ontworpen, wie de auteur is, wie het gepubliceerd heeft en wie de bedoelde ontvanger was.

Naast deze meer contextuele analyse kun je ook een literatuurstudie over dit onderwerp uitvoeren om een theoretisch kader op te stellen voor je analyse.

Stap 3: Analyseer het materiaal om thema’s en patronen vast te stellen

Voor deze stap besteed je aandacht aan verschillende aspecten van het materiaal, zoals woorden, zinnen, alinea’s en de algehele structuur. Die aspecten verbind je met thema’s, eigenschappen en patronen die relevant zijn voor je onderzoeksvraag.

Stap 4: Bekijk je resultaten en trek conclusies

Als je bepaalde eigenschappen hebt toegekend aan (delen van) het materiaal, kun je kritisch naar je resultaten kijken om de functie en betekenis van de gebruikte taal te onderzoeken. Hierbij probeer je je analyse in het licht van de door jou onderzochte context te zien en trek je conclusies om je onderzoeksvraag te beantwoorden.

Veelgestelde vragen

Wat is een discoursanalyse en waarvoor wordt deze gebruikt?

Discoursanalyse (discourse analysis) is een veelvoorkomende kwalitatieve onderzoeksmethode die vooral wordt gebruikt in de geesteswetenschappen en sociale wetenschappen (zoals taalkunde, antropologie en psychologie).

Discoursanalyse wordt gebruikt om geschreven of gesproken taal te onderzoeken in relatie tot de sociale context. Het doel is om te begrijpen hoe taal wordt gebruikt in het dagelijks leven.

Hoe verschilt discoursanalyse van andere taalkundige benaderingen?

De meeste taalkundige benaderingen focussen op de regels die ten grondslag liggen aan een taal, terwijl je bij discoursanalyse focust op de contextuele betekenis van taal.

Je let hierbij op de sociale aspecten van communicatie en de manieren waarop mensen taal gebruiken om bepaalde doelen te bereiken (zoals vertrouwen winnen, twijfel creëren, emoties opwekken en conflicten oplossen).

Daarom focus je vaak op grotere taaleenheden (zoals een heel gesprek) in plaats van op kleine taaleenheden (zoals klanken).

Hoe analyseer je kwalitatieve data in je scriptie?

Je kunt kwalitatieve data op meerdere manieren analyseren, maar de methoden hebben vijf stappen gemeen:

1. Bereid je data voor
2. Bekijk en verken je data
3. Ontwikkel een codeersysteem voor je data
4. Ken codes toe aan de data
5. Identificeer terugkerende thema’s

De uitvoering van iedere stap hangt af van de focus van je analyse. Veelvoorkomende analyses zijn tekstuele analyse, thematische analyse en discourseanalyse.