Onafhankelijke en afhankelijke variabelen: het verschil

Bij je scriptie krijg je meestal te maken met variabelen. Variabelen zijn eigenschappen die verschillende waarden kunnen aannemen, zoals lengte, leeftijd, diersoort of toetsscore. Bij wetenschappelijk onderzoek willen we vaak het effect van de ene variabele op de andere variabele onderzoeken.

De variabelen in een (experimenteel) onderzoek naar een oorzaak-gevolgrelatie noem je de onafhankelijke en de afhankelijke variabelen.

• De onafhankelijke variabele (independent variable) is de oorzaak. De waarde van de variabele is onafhankelijk van andere variabelen in je onderzoek. Dit is het type variabele dat je kunt manipuleren.

• De afhankelijke variabele (dependent variable) is het gevolg. De waarde is afhankelijk van veranderingen in de onafhankelijke variabele. De afhankelijke variabele verandert dus als gevolg van je gemanipuleerde onafhankelijke variabele.

Voorbeelden van onafhankelijke en afhankelijke variabelen

Onafhankelijke en afhankelijke variabelen in experimenten

Bij experimenteel onderzoek wordt de onafhankelijke variabele gemanipuleerd door de onderzoeker, zodat het effect op de afhankelijke variabele kan worden gemeten.

De onafhankelijke variabele heeft altijd meerdere condities, zodat je kunt zien hoe iedere conditie de afhankelijke variabele beïnvloedt.

Je kunt kiezen voor twee condities of niveaus (bijvoorbeeld het nieuwe medicijn vs een placebo) om te onderzoeken of de onafhankelijke variabele überhaupt invloed uitoefent op de afhankelijke variabele.

Je kunt ook meer dan twee condities onderzoeken (bijvoorbeeld drie verschillende doseringen van het nieuwe medicijn) om te onderzoeken hoe de onafhankelijke variabele de afhankelijke variabele beïnvloedt.

Variabelen in andere onderzoekssoorten

Het is vaak niet mogelijk om buiten een experimentele context onafhankelijke variabelen te manipuleren. In plaats daarvan kunnen onderzoekers op zoek gaan naar al bestaande verschillende condities van de onafhankelijke variabele. Zo kunnen ze alsnog onderzoeken hoe veranderingen in deze variabele de afhankelijke variabele beïnvloeden.

In het geval van niet-experimenteel onderzoek is niet mogelijk om een causale relatie vast te stellen, omdat andere variabelen die je niet gemeten hebt ook invloed kunnen hebben op de afhankelijke variabele. Deze andere variabelen noem je confounding variabelen.

Als je geen experimenteel onderzoek uitvoert en de relaties tussen onafhankelijke en afhankelijke variabelen onzeker zijn, gebruik je vaak andere termen voor de verschillende soorten variabelen.

Andere termen voor onafhankelijke variabelen

Soms is de variabele die je als oorzaak beschouwt niet helemaal onafhankelijk, omdat deze mogelijk wordt beïnvloed door andere variabelen. In dat geval is een van de volgende termen geschikter:

• Verklarende variabelen (explanatory variables): ze geven een verklaring voor een gebeurtenis of resultaat).
• Voorspellende variabelen (predictor variables): ze kunnen worden gebruikt om de waarde van een afhankelijke variabele te voorspellen.

Andere termen voor afhankelijke variabelen

Afhankelijke variabelen worden soms aangeduid met een van de volgende termen:

• Responsvariabelen (response variables): ze geven een respons naar aanleiding van een verandering in een andere variabele).
• Uitkomstvariabelen (outcome variables): ze representeren de uitkomst die je wilt meten.

Onafhankelijke en afhankelijke variabelen visualiseren

Onderzoekers gebruiken vaak grafieken of diagrammen om de resultaten van hun onderzoeken te visualiseren. Over het algemeen wordt de onafhankelijke variabele op de x-as (horizontale as) geplaatst en de afhankelijke variabele op de y-as (verticale as).

Onderstaand figuur laat zien hoe we de resultaten van ons voorbeeldonderzoek over het effect van een nieuw medicijn op de bloeddruk van patiënten zouden kunnen visualiseren.

Veelgestelde vragen

Wat zijn onafhankelijke en afhankelijke variabelen?

Je kunt onafhankelijke (independent variables) en afhankelijke variabelen (dependent variables) beschouwen als oorzaken en gevolgen:

• De onafhankelijke variabele is de variabele waarvan je denkt dat deze de oorzaak is.
• De afhankelijke variabele is de variabele waarvan je denkt dat deze het gevolg is.

In een experiment manipuleer je de onafhankelijke variabele en meet je de afhankelijke variabele. Je wilt onderzoeken of de onafhankelijke variabele invloed uitoefent op de afhankelijke variabele.

Een voorbeeld is een onderzoek naar het effect van verschillende soorten muziek op de productiviteit op werk. De onafhankelijke variabele (vermoedelijke oorzaak) is de muziek en de afhankelijke variabele (vermoedelijk gevolg) is de productiviteit op werk.

 

 

Wat zijn voorbeelden van onafhankelijke en afhankelijke variabelen?

Je wilt onderzoeken hoe de bloedspiegel wordt beïnvloed door cola light enerzijds en gewone cola anderzijds. Daarom neem je een experiment af.

Je manipuleert het type cola (light of gewoon), dus dat is de onafhankelijke variabele.

Je meet de bloedspiegel, dus dat is je afhankelijke variabele.

Kan een variabele zowel onafhankelijk als afhankelijk zijn?

In één experiment kan een variabele niet zowel onafhankelijk als afhankelijk zijn. Je variabele wordt of gezien als vermoedelijke oorzaak of als gevolg.

Het kan wel voorkomen dat een variabele in het ene onderzoek een onafhankelijke variabele is en in een ander, ongerelateerd onderzoek een afhankelijke variabele.

• Als je onderzoekt of iemands zelfbeeld een effect heeft op het aantal berichten dat iemand plaatst op sociale media, is het zelfbeeld de onafhankelijke variabele.

• Als je onderzoekt of het aantal complimenten dat iemand ontvangt een effect heeft op het zelfbeeld, is het zelfbeeld de afhankelijke variabele.

Kan ik meerdere onafhankelijke of afhankelijke variabelen onderzoeken in mijn onderzoek?

Het is mogelijk om meerdere variabelen te onderzoeken in een experiment, maar je dient dan ook meerdere onderzoeksvragen te formuleren.

Je bent bijvoorbeeld geïnteresseerd in het effect van dieet op gezondheid. Je kunt meerdere maten gebruiken om de gezondheid te meten, zoals de bloedsuikerspiegel, hartslag en bloeddruk. Iedere maat is een aparte afhankelijke variabele die gepaard gaat met een eigen onderzoeksvraag.

Je bent niet alleen geïnteresseerd in iemands dieet, maar ook in de mate van fysieke activiteit (of zelfs het effect van een combinatie van die twee). Je spreekt dan van twee onafhankelijke variabelen.

In een experiment manipuleer je slechts één onafhankelijke variabele per keer om de interne validiteit te waarborgen.