Controlevariabelen in je scriptie-onderzoek | Met voorbeelden

Controlevariabelen zijn alle variabelen die constant worden gehouden in een onderzoek. Het zijn variabelen waarin je niet geïnteresseerd bent, maar waarvoor wordt gecontroleerd omdat ze de uitkomsten kunnen beïnvloeden.

Variabelen kunnen direct worden gecontroleerd door ze constant te houden tijdens een onderzoek (bijvoorbeeld door de kamertemperatuur in een experiment te reguleren). Ze kunnen ook indirect worden gecontroleerd door randomisatie of door statistisch te controleren (bijvoorbeeld door rekening te houden met participanteigenschappen, zoals de leeftijd, bij statistische toetsen).

Control variables

Voorbeelden van controlevariabelen
Onderzoeksvraag Controlevariabelen
Heeft de kwaliteit van de potgrond invloed op de plantgroei?
  • Temperatuur
  • Hoeveelheid licht
  • Hoeveelheid water
Kan cafeïne het geheugen verbeteren?
  • Leeftijd van de participant
  • Omgevingsgeluid
  • Soort geheugentest
Nemen mensen met een angst voor spinnen afbeeldingen van spinnen eerder waar dan mensen zonder spinnenangst?
  • Schermhelderheid
  • Verlichting in de ruimte
  • Grootte van de visuele stimuli

Waarom zijn controlevariabelen van belang?

Controlevariabelen dragen bij aan de interne validiteit van een onderzoek door de invloed van storende variabelen (confounding variables) en andere externe variabelen te beperken. Hierdoor kun je met meer zekerheid correlaties of causale verbanden tussen de relevante variabelen aantonen.

Afgezien van de onafhankelijke en afhankelijke variabelen, moet je controleren voor alle andere variabelen die de resultaten kunnen beïnvloeden. Als je dit niet doet, kun je mogelijk niet aantonen dat ze de resultaten niet hebben beïnvloed. Variabelen waarvoor niet gecontroleerd is, vormen alternatieve verklaringen voor de resultaten.

Controlevariabelen in experimenten

Bij een experiment is een onderzoeker geïnteresseerd in het effect van een onafhankelijke variabele op een afhankelijke variabele. Controlevariabelen helpen je ervoor te zorgen dat de resultaten alleen kunnen worden veroorzaakt door de experimentele manipulatie van de onafhankelijke variabele.

Voorbeeld: Experiment
Je wilt de invloed van vitamine D-supplementen op de alertheid van studenten onderzoeken. Je ontwerpt een experiment met een controlegroep die een placebopil krijgt en een experimentele groep die het supplement ontvangt.

De onafhankelijke variabele is het wel of niet innemen van vitamine D-supplementen en de afhankelijke variabele is de mate van alertheid.

Om ervoor te zorgen dat iedere verandering in alertheid wordt veroorzaakt door het vitamine D-supplement en niet door andere factoren, controleer je voor de volgende variabelen die de alertheid kunnen beïnvloeden:

  • Eetpatroon
  • Tijdstip van maaltijden
  • Cafeïne-inname
  • Schermtijd

Controlevariabelen in niet-experimenteel onderzoek

Bij niet-experimenteel onderzoek kan een onderzoeker de onafhankelijke variabele niet manipuleren (vaak vanwege ethische of praktische overwegingen). In plaats daarvan worden controlevariabelen onderzocht om relaties tussen de relevante variabelen te kunnen afleiden.

Voorbeeld: Niet-experimenteel design
Je wilt onderzoeken of er een relatie bestaat tussen de variabelen “inkomen” en “geluk”. Je veronderstelt dat het inkomensniveau de mate van geluk voorspelt, maar het blijkt praktisch niet mogelijk om de variabele “inkomen” te manipuleren. In plaats daarvan gebruik je een enquête om gegevens over het inkomen en de mate van geluk te verzamelen.

Om rekening te kunnen houden met andere factoren die de resultaten waarschijnlijk beïnvloeden, meet je ook deze controlevariabelen:

  • Leeftijd
  • Relatiestatus
  • Gezondheid

Hoeveel fouten bevat jouw scriptie?

De taalexperts van Scribbr verbeteren gemiddeld 150 fouten per 1000 woorden. Benieuwd wat er precies wordt verbeterd? Verschuif de cursor van links naar rechts!

Scriptie nakijken op taal

Hoe controleer je (voor) een variabele?

Er zijn verschillende manieren om voor externe variabelen in experimentele designs te controleren, en sommige tactieken kunnen ook worden gebruikt in observationele of quasi-experimentele designs.

Randomisatie of willekeurige toewijzing (random assignment)

Bij experimentele onderzoeken met meerdere groepen moeten de deelnemers willekeurig worden verdeeld over de groepen. Randomisatie zorgt ervoor dat de kenmerken van groepen in evenwicht worden gebracht, zodat er geen systematische verschillen bestaan tussen de groepen.

Met deze tactiek controleer je voor participanteigenschappen die anders zouden kunnen verschillen tussen de groepen, waardoor de resultaten vertekend zouden kunnen raken.

Voorbeeld: Randomisatie
Voor je experiment werf je vrijwilligers via advertenties op sociale media, mond-tot-mondreclame en flyers op de campus. Circa 40% van de deelnemers meldt zich aan via Facebook-advertenties, terwijl bijna 60% over het onderzoek hoort via campusflyers.

Het is mogelijk dat de deelnemers die het onderzoek via Facebook hebben gevonden overdag meer uren naar een scherm kijken, en dat kan van invloed zijn op hoe alert ze zijn in het onderzoek.

Om ervoor te zorgen dat de participanteigenschappen geen effect hebben op de resultaten, worden de deelnemers willekeurig verdeeld over de twee groepen: een controlegroep en een experimentele groep.

Gestandaardiseerde procedures

Het is belangrijk om dezelfde procedure te hanteren voor alle groepen in een experiment. De groepen mogen alleen verschillen met betrekking tot de manipulatie van de onafhankelijke variabele, zodat je het effect op de afhankelijke variabele kunt meten.

Je kunt er bijvoorbeeld voor kiezen om variabelen constant te houden met behulp van een protocol dat je ontwerpt en gebruikt voor alle testsessies. De instructies voor een experimentele taak moeten bijvoorbeeld hetzelfde zijn voor alle participanten. Dit geldt ook voor de omgeving waarin het experiment wordt afgenomen.

Voorbeeld: Gestandaardiseerde procedures
Alle participanten ontvangen dezelfde informatie over het onderzoek, inclusief de instructies voorafgaand aan het experiment.

  • Om te controleren voor verschillen in het dieet, wordt drie keer per dag een maaltijd bezorgd bij de deelnemers.
  • Om te controleren voor het tijdstip van de maaltijden, worden deelnemers geïnstrueerd om om 9.30 uur te ontbijten, om 13.00 uur te lunchen en om 18.30 uur te dineren.
  • Om te controleren voor de cafeïne-inname, wordt de deelnemers gevraagd om maximaal één kop koffie per dag te consumeren.

Om de onafhankelijke variabele te manipuleren, slikt de controlegroep direct na de lunch een placebopil, terwijl de experimentele groep een echt vitamine D-supplement krijgt. De deelnemers weten zelf niet in welke groep ze zitten.

Statistisch controleren

Je kunt statistisch controleren voor externe variabelen om de effecten op andere variabelen te minimaliseren.

Om te controleren voor een variabele, modelleer je de data voor de controlevariabelen samen met data voor de onafhankelijke en afhankelijke variabelen in regressieanalyses en ANCOVA’s. Op die manier kun je de effecten van de controlevariabele isoleren om zo de relatie tussen de relevante variabelen vast te stellen.

Voorbeeld: Statistisch controleren
Je verzamelt gegevens over de relevante variabelen “inkomen” en “geluk”, en over de controlevariabelen “leeftijd”, “relatiestatus” en “gezondheid”.

In een meervoudige lineaire regressieanalyse voeg je alle controlevariabelen samen met de onafhankelijke variabele toe als voorspellers. De resultaten laten zien in welke mate geluk kan worden voorspeld door inkomen, terwijl leeftijd, burgerlijke staat en gezondheid constant worden gehouden.

Controlevariabelen versus controlegroep

Een controlevariabele is niet hetzelfde als een controlegroep. Controlevariabelen worden constant gehouden of gemeten voor zowel controle- als experimentele groepen, terwijl een onafhankelijke variabele varieert tussen controle- en experimentele groepen.

Een controlegroep krijgt geen experimentele conditie aangeboden en de resultaten worden vergeleken met die van de experimentele groep. Een controlegroep krijgt meestal geen behandeling, een standaardbehandeling die al veel wordt gebruikt, of een placebo (een nepbehandeling) aangeboden.

Afgezien van de experimentele conditie, zou al het andere in een experimentele procedure hetzelfde moeten zijn voor een experimentele groep en een controlegroep.

Veelgestelde vragen

Wat is een controlevariabele in je onderzoek?

Controlevariabelen zijn alle variabelen die constant worden gehouden in een onderzoek. Het zijn variabelen waarin je niet geïnteresseerd bent, maar waarvoor wordt gecontroleerd, omdat ze resultaten kunnen beïnvloeden.

Waarom zijn controlevariabelen belangrijk voor je onderzoek?

Controlevariabelen helpen je om een ​​correlatie of causaal verband tussen variabelen vast te stellen door de interne validiteit te verbeteren.

Als je niet controleert voor relevante externe variabelen, kunnen deze de uitkomsten van je onderzoek beïnvloeden en kun je mogelijk niet aantonen dat de resultaten daadwerkelijk het gevolg zijn van een manipulatie van de onafhankelijke variabele.

Wat is het verschil tussen een experimentele groep en een controlegroep?

Participanten die tot de experimentele groep behoren krijgen een of meerdere experimentele condities aangeboden, terwijl participanten in de controlegroep geen enkele experimentele conditie aangeboden krijgen. Zo kun je controleren welk effect optreedt als je niets manipuleert. De samenstelling van de experimentele groep moet zo gelijk mogelijk zijn aan die van de controlegroep.

Voorbeeld: Experimentele groep versus controlegroep
Je wilt onderzoeken welke voorleesmethode beter werkt om kinderen nieuwe woorden te leren. Daarom ontwerp je een experiment met drie groepen:

  • Groep 1 wordt interactief voorgelezen (eerste experimentele groep)
  • Groep 2 wordt passief voorgelezen (tweede experimentele groep)
  • Groep 3 wordt helemaal niet voorgelezen (controlegroep)

Groep 3 krijgt geen enkele experimentele conditie of manipulatie aangeboden, waardoor je kunt onderzoeken hoeveel nieuwe woorden kinderen zouden aanleren zonder voorgelezen te worden. Het zou bijvoorbeeld kunnen voorkomen dat beide voorleesmethoden niet voor een toename in het aantal geleerde woorden zorgen.

Citeer dit Scribbr-artikel

Als je naar deze bron wilt verwijzen, kun je de bronvermelding kopiëren of op “Citeer dit Scribbr-artikel” klikken om de bronvermelding automatisch toe te voegen aan onze gratis Bronnengenerator.

Merkus, J. (2021, 13 augustus). Controlevariabelen in je scriptie-onderzoek | Met voorbeelden. Scribbr. Geraadpleegd op 15 oktober 2024, van https://www.scribbr.nl/onderzoeksmethoden/controlevariabelen/

Wat vind jij van dit artikel?
Julia Merkus

Julia heeft onder andere een bachelor in Nederlandse Taal en Cultuur en twee masters in Linguistics en Taal- en Spraakpathologie. Na enkele jaren als editor, onderzoeker en docent schrijft ze nu artikelen over scripties, taalkunde, methodologie en statistiek om studenten te helpen.