Soorten onderzoeksvragen perfect formuleren (met voorbeelden)

Onderzoeksvragen zijn de vragen die je in je scriptie beantwoordt. Deze vragen geven structuur aan de scriptie. De soort onderzoeksvragen die je stelt, hangen bovendien sterk samen met het soort onderzoek dat je doet.

De belangrijkste onderzoeksvraag waarop je antwoord geeft, is de hoofdvraag. De deelvragen zijn de onderzoeksvragen die je helpen de hoofdvraag te beantwoorden. Je baseert je onderzoeksvragen op je probleemstelling die voortkomt uit je probleemanalyse.

Soorten onderzoeksvragen, type onderzoek en onderzoeksmethoden

Er zijn verschillende soorten onderzoeksvragen. De soort onderzoeksvraag (of combinatie van soorten) waarvoor je kiest, bepaalt grotendeels welk type onderzoek je gaat doen en welke onderzoeksinstrumenten je het best kunt gebruiken (bijvoorbeeld een interview of een literatuuronderzoek). Bovendien doe je op basis van het soort onderzoeksvraag inductief of deductief onderzoek.

Hoofd- en deelvragen

Kies voor een type onderzoeksvraag (hoofd- en deelvragen) waarbij het soort onderzoek je aanspreekt. Houd in je achterhoofd dat niet ieder type onderzoeksvraag handig is om als hoofdvraag te gebruiken. Zo kun je bijvoorbeeld beter geen evaluerende of ‘waarom’-vraag gebruiken als hoofdvraag.

De hoofdvraag is de belangrijkste onderzoeksvraag van je scriptie. De hoofdvraag bestaat dan ook vaak uit meerdere typen vragen. De deelvragen zijn kortere vragen die vaak uit één type onderzoeksvraag bestaat. Zorg ervoor dat je deelvragen helpen je hoofdvraag te beantwoorden. Meestal zijn je eerste twee deelvragen beschrijvende vragen.

Beschrijvende vragen

Beschrijvende vragen zijn handig om het onderwerp van het onderzoek te verkennen. Deze vragen zijn meestal het startpunt van je onderzoek (deelvraag 1 en 2), en helpen je om het onderwerp van de scriptie overzichtelijk te krijgen.

Beschrijvende vragen gaan altijd over het hier en nu. Het antwoord op een beschrijvende vraag schetst bijvoorbeeld een situatie, een begrip of een persoon op basis van eigen of verzamelde waarnemingen.

Vergelijkende vragen

Als je verschillen en overeenkomsten wilt aantonen dan doe je dit met een vergelijkende vraag. Meestal gebruik je niet meer dan twee vergelijkende vragen in je onderzoek en zijn dit deelvragen. Als je hoofdvraag een vergelijkende vraag is, moet je probleemstelling opgelost kunnen worden door verschillen of overeenkomsten te identificeren.

Definiërende vragen

Met definiërende vragen kun je uitzoeken hoe datgene wat je onderzoekt zich verhoudt tot het grotere geheel. Je kunt hiermee een verschijnsel typeren en indelen. Meestal zijn definiërende vragen deelvragen.

Evaluerende of normatieve vragen

Bij evaluerende vragen wil je de waarde ergens van vaststellen. Je wilt bekijken of iets wenselijk, goed, normaal of bruikbaar is. Met evaluerende vragen kun je een mening of oordeel geven. Daarom worden het ook wel meningvragen en ethische vragen genoemd.

Geen evaluerende vragen voor je hoofdvraag

Je kunt beter geen evaluerende vraag verzinnen voor je hoofdvraag. Je moet als onderzoeker namelijk objectief blijven en dit is lastig om te doen bij een evaluerende vraag.

Verklarende vragen

Verklarende vragen zijn er om de oorzaak van het probleem te achterhalen. Begin de formulering van deze vragen met woorden als ‘wat’, ‘waardoor’, ‘hoezo’ en ‘hoe’.

Voorspellende vragen

Met voorspellende vragen kun je een voorspelling doen voor iets dat in de toekomst mogelijk zal plaatsvinden. Je kunt een uitspraak doen over een te verwachten gevolg in de toekomst.

Ontwerpende, probleemoplossende of adviserende vragen

Ontwerpende vragen stel je omdat je nieuwe oplossingen voor bestaande problemen wilt vinden. Deze vragen beginnen vaak met ‘Hoe kunnen we…’. Ontwerpende vragen richten zich op de nabije toekomst.

Voordat ontwerpende vragen gesteld worden, moeten vaak eerst verklarende vragen beantwoord worden. Deze verklarende vragen kunnen bijvoorbeeld deelvragen zijn. De ontwerpende vraag is dan je hoofdvraag.

Wanneer gebruik je ontwerpende vragen?

Als onderzoeker is het normaliter niet jouw taak om een oplossing voor het probleem aan te dragen. Je opdrachtgever zal uiteindelijk op basis van je onderzoek zelf een oplossing moeten bedenken.

Gebruik alleen een ontwerpende of adviserende vraag als hoofdvraag of een van je deelvragen als dit van je gevraagd wordt en je bijvoorbeeld ook een adviesplan moet schrijven voor je opdrachtgever over hoe een bepaald probleem moet worden opgelost.

Toetsende vragen

Je gebruikt een toetsende vraag als je een bepaald effect wilt meten. Een toetsende vraag mag een gesloten vraag zijn en mondt vaak uit in een of meerdere hypothese(n). Deze vragen kun je met ja of nee beantwoorden.

Omdat je een effect wilt meten, maak je hierbij vaak gebruik van experimenten. Toetsende vragen komen vaak voor bij wetenschappelijk onderzoek.

Veelgestelde vragen over soorten onderzoeksvragen

Zijn mijn onderzoeksvragen goed?

Toets zelf hoe goed je onderzoeksvragen zijn met onderstaande lijst vragen. Alleen als het antwoord ‘ja’ is op iedere vraag, zijn ze waarschijnlijk goed: 

1. Zijn ze niet te makkelijk en is daadwerkelijk onderzoek nodig om ze te beantwoorden? 
2. Zijn de vragen afgebakend? 
3. Past de soort onderzoeksvraag bij het soort onderzoek dat je wilt doen? 
4. Is de volgorde van de vragen logisch?  

Heb je steeds ‘ja’ geantwoord? Vraag dan nog aan een of twee medestudenten om feedback en suggesties. Bespreek tot slot je onderzoeksvragen met je begeleider.

Kan een beschrijvende onderzoeksvraag de hoofdvraag zijn van mijn scriptie?

Ja, je hoofdvraag kan een beschrijvende onderzoeksvraag zijn, maar op voorwaarde dat de onderzoeksvraag complex genoeg is waardoor hiervoor daadwerkelijk een onderzoek nodig is. Dit betekent dat het antwoord op die vraag niet voorhanden mag liggen. Dan heeft het immers geen nut om hier een onderzoek voor uit te voeren.

Moeten mijn hoofd- en deelvragen dezelfde soort vragen zijn?

Nee, je kunt meerdere type onderzoeksvragen formuleren om antwoord te krijgen op je hoofdvraag. Het is van belang dat je deelvragen helpen je hoofdvraag te beantwoorden en dat je in staat bent om het benodigde onderzoek hiervoor te verrichten. 

Op basis hiervan bepaal je welk soort onderzoeksvragen je moet stellen om je hoofdvraag te beantwoorden.

Hoe bouw ik mijn onderzoeksvragen op?

Je eerste twee deelvragen zijn meestal beschrijvende vragen die je in je theoretisch kader kunt beantwoorden. De volgende deelvragen beantwoord je door middel van analyses in je resultaten. Je hoofdvraag beantwoord je pas in je conclusie. 

Je deelvragen worden zo in chronologische volgorde (van 1 tot bijvoorbeeld 5) beantwoord. Als je eerst antwoord geeft op deelvraag 3 en daarna pas op 1, dan is de volgorde nog niet logisch.

Mag ik ‘waarom’-vragen gebruiken?

Je kunt beter geen ‘waarom’-vraag opstellen voor de hoofdvraag van je scriptie (maar ook liever niet voor deelvragen), omdat deze vragen vaak niet specifiek genoeg zijn. Je kunt dan beter nog meer vooronderzoek doen en de vraag anders formuleren.