Probleemanalyse maken voor je scriptie | Betekenis & Voorbeeld

De probleemanalyse (ook wel probleemoriëntatie of probleemverkenning genoemd) is een van de belangrijkste stappen in de voorbereiding van het scriptieschrijfproces. Een goede probleemanalyse leidt tot een goed afgebakende probleemstelling en doelstelling en helpt je op weg om de juiste onderzoeksvragen op te stellen.

In de probleemanalyse ontleed je het probleem door onderstaande onderdelen te bespreken:

• Aanleiding en context van je scriptie
• Achtergrond van je vraagstuk
• Afbakening van je vraagstuk
• Relevantie van je vraagstuk

De probleemanalyse is afgerond als je weet welk vraagstuk opgelost moet worden en waarom. Uit de probleemoriëntatie kun je vervolgens makkelijk de hoofdvraag met de deelvragen afleiden.

Je probleemanalyse is vaak het eerste onderdeel van je onderzoeksplan. Een onderzoeksplan is voor een wetenschappelijk onderzoek meestal een onderzoeksvoorstel en voor een praktijkgericht onderzoek een plan van aanpak. Het tweede deel van je onderzoeksplan is je onderzoeksopzet.

Wat is een probleemanalyse?

Voordat je met de probleemstelling en doelstelling op de proppen komt, moet je je eerst goed oriënteren. Je onderwerp is namelijk meestal te breed of het is niet helemaal helder wat je precies moet weten over het probleem zodat het uiteindelijk opgelost kan worden.

Een probleemanalyse is een oriëntatie die je aan het begin van je scriptieproces schrijft om je probleemstelling en doelstelling te definiëren. Met je probleemanalyse ga je dieper in op het probleem waar je over wilt schrijven.

Voor je probleemanalyse begin je altijd met een globaal vraagstuk. Dit is de aanleiding van je scriptie-onderzoek. Als je een hbo-opleiding volgt ligt er aan je onderzoek vaak een praktijkvraagstuk ten grondslag. Op een universiteit is het meestal een theoretisch vraagstuk.

Stappenplan voor probleemanalyse maken (probleemoriëntatie)

Zodra het globale vraagstuk duidelijk is, zul je op onderzoek moeten gaan om het vraagstuk te specificeren en om op basis hiervan een probleemstelling en doelstelling op te stellen.

Afhankelijk van je vraagstuk betekent dit dat je literatuur moet bestuderen en/of informatie moet verzamelen met behulp van de organisatie of de omgeving. Zo maak je voor jezelf, je (eventuele) opdrachtgever en je begeleider duidelijk wat de bedoeling is en wat het resultaat van je scriptie moet zijn.

Volg onderstaand stappenplan om je probleemoriëntatie te maken.

Stap 1: Aanleiding en context van je scriptie

Eerst breng je de aanleiding en context van je scriptie in kaart.

• Wie heeft een probleem?
• Waardoor is het probleem of vraagstuk ontstaan?

De organisatie of het bedrijf als geheel kan met het probleem zitten, maar het kan ook om een bepaalde afdeling of doelgroep gaan. 

Het vraagstuk kan voortkomen uit eerder onderzoek maar kan ook zijn ontstaan omdat er iets in de omgeving is veranderd. Voorbeelden daarvan zijn wijzigingen in demografische factoren, een nieuwe wet of technologische ontwikkelingen die voor bedrijven vele nieuwe uitdagingen bieden.

Stap 2: Achtergrond van je vraagstuk

Vervolgens ga je in op de achtergrond van je probleem.

• Wat is er bekend over het vraagstuk of het onderwerp?
  • Wat is er uit de literatuur bekend?
  • Wat geven de betrokkenen aan?
• Wat is er al gedaan om het vraagstuk op te lossen?
  • Op welke oorzaak of oorzaken hebben anderen zich gericht?
  • Wat was daarvan het effect?
  • Waarom heeft het wel of niet gewerkt?

Er kan al heel veel zijn gedaan om het probleem of het vraagstuk op te lossen. Het is belangrijk om te bepalen wat al onderzocht is om te voorkomen dat je hetzelfde gaat onderzoeken. Dit betekent dat je altijd literatuur moet bestuderen om te kijken wat er al bekend is over het vraagstuk.

Indien je je scriptie schrijft bij een bedrijf is het verstandig de opdrachtgever en een aantal direct betrokkenen te interviewen die al met het vraagstuk bezig zijn geweest of die er ‘last’ van hebben.

Stap 3: Afbakening van je vraagstuk

Hierna bespreek je de afbakening van je vraagstuk. Wat ga je exact oplossen en wat niet? Als je erachter bent gekomen waar het vraagstuk vandaan komt en wat er al aan gedaan is, kan je je gaan focussen op wat jij gaat oplossen én vooral ook wat niet. Het is belangrijk om het vraagstuk in te kaderen zodat voor jou en je opdrachtgever duidelijk is wat de bedoeling is en wat het resultaat moet zijn.

Door je vraagstuk af te bakenen bepaal je de focus, waarborg je de haalbaarheid en verhoog je de betrouwbaarheid en validiteit van je onderzoek. Je kunt je vraagstuk bijvoorbeeld afbakenen door een deelonderwerp te kiezen, de plaats te bepalen, op een relatie te focussen, de tijdsperiode te verduidelijken en/of de doelgroep te specificeren.

Stap 4: Relevantie van je vraagstuk

Als laatste beschrijf je de relevantie van je vraagstuk.

• Wat is de maatschappelijke (en eventueel wetenschappelijke) relevantie?
• Waarom is het voor de maatschappij en/of de beroepsgroep belangrijk het vraagstuk op te lossen?
• Wat gebeurt er als het vraagstuk niet wordt opgelost?
• Wat zijn dan de gevolgen en voor wie?

Je schrijft je scriptie ook om een bijdrage te leveren aan de maatschappij. Het is dus goed om van tevoren na te denken wat het belang is van je onderzoek. Het is belangrijk dat je niet te oppervlakkig blijft.

Stap 5: Probleemstelling en doelstelling

Je sluit je probleemanalyse af door je bevindingen op te schrijven. Je werkt van breed naar smal: eerst de aanleiding en dan naar de kern. Je eindigt met je probleemstelling en onderzoeksdoelstelling waarin je dus aangeeft welk vraagstuk je op gaat lossen, wat het onderzoek op moet leveren en waarom.

Aan de hand van je probleemstelling en doelstelling kun je vervolgens je hoofdvraag en deelvragen formuleren.

Probleemanalyse vs probleemstelling

Een probleemanalyse is niet hetzelfde als een probleemstelling. In je probleemanalyse ga je dieper in op je brede probleem door de context van je vraagstuk te bespreken en probeer je het probleem af te bakenen. Op basis hiervan stel je vervolgens de probleemstelling op.

De probleemstelling is één zin of een beknopte paragraaf waarin je concreet en bondig de context, het probleem en de relevantie weergeeft. Je probleemstelling is eigenlijk de conclusie van je probleemanalyse.

Voorbeeld probleemanalyse

Bekijk ons uitgebreide voorbeeld van een probleemanalyse voor een praktijkvraagstuk:

Voorbeeld van een probleemanalyse voor het hbo

Veelgestelde vragen over de probleemanalyse

Wat is het doel van een probleemanalyse?

Het doel van een probleemanalyse is om je onderwerp te verkennen en af te bakenen, zodat je vervolgens een specifieke probleemstelling en doelstelling kunt formuleren. Ook helpt de probleemanalyse je op weg om de juiste hoofd- en deelvragen op te stellen.

Hoe maak je een goede probleemstelling?

Een goede probleemstelling is bondig, concreet en:

• Plaatst het probleem binnen de juiste context
• Beschrijft precies waar het onderzoek over gaat (bakent af)
• Toont de relevantie van het probleem aan
• Stuurt aan naar het doel van het onderzoek

Het is verstandig om je probleemstelling te baseren op een probleemanalyse of oriëntatie tijdens je vooronderzoek.

Wat is een doelstelling?

Op basis van je probleemanalyse en probleemstelling formuleer je een doelstelling waarmee je aangeeft wat je met het onderzoek wilt bereiken.

Zo kan je doelstelling voor je scriptie onder andere gericht zijn op:

• wat de oorzaken zijn van een probleem;
• wat de gevolgen zijn van een probleem;
• hoe het probleem in verband staat met een ander fenomeen;
• wat een negatieve of positieve invloed heeft op het probleem;
• waarmee het probleem mogelijk voorkomen kan worden;
• hoe het probleem in verband staat met interne en externe factoren.