Opsommingen: correcte leestekens, hoofdletters en grammatica

Opsommingen in een (academische) tekst helpen je om informatie beknopt en op een overzichtelijke manier weer te geven. Zorg er bij iedere opsomming voor dat:

Dit kun je eenvoudig doen door onze vijf correcte soorten opsommingen voor in een scriptie aan te houden of je te wenden tot de opsommingsregels uit het Groene Boekje die we voor je opgesomd hebben. Zorg er ook voor dat je de opsommingen correct opmaakt.

Overzicht vijf soorten correcte opsommingen

Soort Opsomming voorbeeld Uitleg
1. Zinsdelen laten aansluiten op de inleidende zin. De gemeente heeft twee nieuwe doelstellingen:

  • burgers betrekken bij gemeenteplannen;
  • transparanter worden.
  • Zorg ervoor dat ieder onderdeel aansluit op de beginzin.
  • Begin de aparte onderdelen met kleine letters.
  • Gebruik een puntkomma aan het eind van ieder onderdeel.
  • Eindig de opsomming met een punt.
2. Een lijst met woordgroepen De volgende modellen worden gebruikt:

  • Begin de aparte onderdelen met kleine letters.
  • Gebruik een puntkomma aan het eind van ieder onderdeel (of doe dit consistent met komma’s).
  • Eindig de opsomming met een punt.
3. Een lijst met losse woorden De onderzoeker beschikt over de volgende gegevens van de respondenten:

  • leeftijd
  • geslacht
  • dienstjaren
  • Begin de aparte onderdelen met kleine letters.
  • Gebruik of puntkomma’s en een punt óf geen leestekens.
4. Aparte zinnen na een introductiezin.  Over de cliënten blijkt het volgende:

  • Ze staan vroeg op.
  • Ze doen na het middageten een dutje.
  • Ze zijn rond het avondeten moe.
  • Schrijf volledige zinnen.
  • Begin de zinnen met een hoofdletter.
  • Eindig de zinnen met een punt.
5. In een lopende zin. Het laatste hoofdstuk behandelt de conclusie, discussie en aanbevelingen. Ook wordt gereflecteerd op het onderzoek.
  • Zorg ervoor dat ieder onderdeel aansluit op de beginzin (denk aan de persoonsvorm, het lidwoord en enkelvoud of meervoud).
  • Gebruik komma’s om de onderdelen van elkaar te scheiden.
  • Gebruik liever geen dubbele punt om de opsomming te introduceren.

Ontvang feedback op taal, structuur, lay-out en bronvermelding

Professionele Scribbr-editors kijken je scriptie na op:

  • Academisch taalgebruik
  • Onduidelijke zinnen
  • Grammaticale fouten
  • Interpunctie
  • Verboden woorden

Bekijk het voorbeeld

Type 1: Zinsdelen laten aansluiten op de inleidende zin

Een opsomming is pas correct wanneer alle opsommingspunten logisch aansluiten op de inleidende zin van de opsomming. Ook moeten de afzonderlijke opsommingspunten dezelfde zinsstructuur hebben.

Tip: Door de inleidende zin steeds hardop uit te spreken in combinatie met het betreffende opsommingspunt kun je controleren of de combinatie klopt. Zorg ervoor dat de onderdelen van de opsommingen gelijk zijn en gebruik uitsluitend losse woorden, woordgroepen of volledige zinnen.
Fout Goed
Gekeken moet worden naar een van de volgende oplossingen:

  • verkoop van onderpresterende divisies;
  • parttime personeel moet ontslagen worden;
  • ontslag van stagiaires.

* Niet alle opsommingspunten hebben dezelfde zinsstructuur

Gekeken moet worden naar een van de volgende oplossingen:

  • verkoop van onderpresterende divisies;
  • ontslag van parttime personeel;
  • ontslag van stagiaires.
Het is bekend dat:

  • de huidige klanten tevreden zijn;
  • de potentiële klanten behoefte hebben aan de dienst;
  • oude klanten hebben geen klachten over de dienst.

* Het laatste punt sluit niet logisch aan bij de inleidende zin.

Het is bekend dat:

  • de huidige klanten tevreden zijn;
  • de potentiële klanten behoefte hebben aan de dienst;
  • oude klanten geen klachten hebben over de dienst.
De directie heeft besloten dat:

  • de medewerkers mogen op vrijdag eerder naar huis;
  • drie vrijdagen per jaar is iedereen vrij;
  • geen aanvullende vakantiedagen.

* De opsommingspunten sluiten niet logisch aan bij de inleidende zin én de opsommingspunten hebben niet dezelfde zinsstructuur.

De directie heeft besloten dat:

  • de medewerkers op vrijdag eerder naar huis mogen;
  • drie vrijdagen per jaar iedereen vrij is;
  • geen aanvullende vakantiedagen mogen worden opgenomen.

Type 2: Een opsommingslijst met woordgroepen

Gebruik een lijst met woordgroepen als je drie of meer punten extra overzichtelijk wilt presenteren.

Voorbeeld: Relevante opsomming met woordgroepen
Bij subject 1 konden meerdere psychische stoornissen worden vastgesteld, namelijk:

  • posttraumatische stoornis;
  • ADHD;
  • syndroom van Asperger;
  • afasie.

In de volgende paragrafen wordt iedere stoornis apart behandeld.

Type 3: Lijst met losse woorden

Gebruik voor een opsomming van losse woorden net als bij de lijst met woordgroepen alleen opsommingspunten als deze relevant zijn voor de beantwoording van een vraag of voor de centrale boodschap van je paragraaf of hoofdstuk en daarom benadrukt moeten worden. Het verschil met de lijst met woordgroepen is dat je in dit geval geen puntkomma’s achter de opsommingspunten schrijft.

Gebruik alleen geen leestekens wanneer je opsomming echt enkel uit losse woorden bestaat. Een opsommingsonderdeel dat uit twee woorden bestaat, hoort bij de categorie “woordgroep”. Als je een keuze maakt voor wel of geen leestekens, zorg er dan voor dat je deze keuze consistent aanhoudt in de rest van je tekst.

Bij Scribbr raden we aan om in dit geval geen leestekens te gebruiken.

Voorbeeld: Opsomming met losse woorden
Zonder leestekens (ons advies)
In dit onderzoek wordt enkel ingegaan op de factoren van de DESTEP-analyse met betrekking tot de:

  • demografie
  • economie
  • technologie
  • ecologie

Met leestekens
In dit onderzoek wordt enkel ingegaan op de factoren van de DESTEP-analyse met betrekking tot de:

  • demografie;
  • economie;
  • technologie;
  • ecologie.

Hoeveel fouten bevat jouw scriptie?

De taalexperts van Scribbr verbeteren gemiddeld 150 fouten per 1000 woorden. Benieuwd wat er precies wordt verbeterd? Verschuif de cursor van links naar rechts!

Scriptie nakijken op taal

Type 4: Aparte zinnen na een introductiezin

Gebruik aparte zinnen in je opsomming als het onderwerp of de persoonsvorm die bij de onderdelen horen van elkaar verschillen. Let erop dat iedere zin een volzin moet zijn.

Voorbeeld aparte zinnen als opsommingspunten
Fout Goed
De volgende sterktes zijn uit de interne analyse naar voren gekomen:

  • Het product sluit aan bij de wensen van de doelgroep.
  • Verschillende samenwerkingsverbanden.
  • Een goede relatie met de klanten tijdens de vakantie.
  • Het bedrijf heeft voldoende liquide middelen.

* Punt twee en drie zijn geen volzinnen.

De volgende sterktes zijn uit de interne analyse naar voren gekomen:

  • Het product sluit aan bij de wensen van de doelgroep.
  • Er zijn verschillende samenwerkingsverbanden.
  • Er is een goede relatie met de klanten tijdens de vakantie.
  • Het bedrijf heeft voldoende liquide middelen.

Type 5: Opsomming in een zin

Als je een opsomming opneemt in de lopende tekst, plaats je een komma tussen de verschillende onderdelen. Daarbij is het van belang dat de onderdelen dezelfde zinsstructuur en grammatica hebben. Tussen het een-na-laatste en het laatste onderdeel van de opsomming komt het voegwoord “en” of “of” te staan. Hier plaats je géén komma voor.

Voorbeelden: Veelgemaakte fouten met opsommingen in een lopende zin
Fout Goed
In dit dossier zijn de klantgegevens, de jaarrekeningen en wanneer het bedrijf gestart is opgenomen.

* De onderdelen zijn ongelijk: de eerste twee delen zijn zelfstandig naamwoorden en het laatste deel niet.

In dit dossier zijn de klantgegevens, de jaarrekeningen en de datum van oprichting opgenomen.
Om te zorgen dat de informatie volledig, helder, meetbaar en het vinden van informatie eenvoudig is, wordt …

* De onderdelen zijn ongelijk: de eerste twee delen zijn bijwoorden en het laatste deel niet.

Om te zorgen dat de informatie volledig, helder, meetbaar en vindbaar is, wordt …
Het is van belang personen te contacteren die ervaring hebben, inzicht en passen bij het programma.

* Bij werkwoorden die een vast voorzetsel krijgen, mag het voorzetsel in een opsomming niet worden weggelaten, anders zijn de onderdelen van de opsomming niet gelijk.

Het is van belang personen te contacteren die ervaring hebben met, inzicht hebben in en passen bij het programma.

Opmaak van opsommingen in je scriptie

In een scriptie is het gebruikelijk om bullet points of streepjes te gebruiken als opsommingstekens. Cijfers en de a-b-c-constructie zijn ook toegestaan en worden vooral gebruikt bij de opsomming van deelvragen.

Som je je deelvragen puntsgewijs op, dan hoef je ze niet te cursiveren of tussen enkele aanhalingstekens te plaatsen. Neem je je deelvragen op in de lopende tekst, dan moet dit wel.

Als je een witregel plaatst na de inleidende zin, dan moet je dit consequent blijven doen bij al je opsommingen. Of je dit moet doen, is afhankelijk van de richtlijnen van jouw studie.

Uitzonderingen volgens het Groene Boekje

Leestekens bij opsommingen

De inleidende zin van een puntsgewijze opsomming eindigt meestal met een dubbele punt. Alleen als de onderdelen van de opsomming volledige zinnen zijn, is ook een punt toegestaan.

Een puntsgewijze opsomming kan ook geïntroduceerd worden door een woord of woordgroep, waarna je een dubbele punt mag plaatsen, maar dat is niet verplicht. Een leesteken mag in dit geval ook weggelaten worden.

Voorbeeld Uitleg
Bevindingen

  • De respondenten zijn tussen de 18 en 27 jaar.
  • Ze hebben nog nooit gerookt.
  • Ze zijn gezond verklaard.
De opsomming wordt geïntroduceerd door een woord, waarna een dubbele punt weggelaten mag worden. De dubbele punt is wel altijd toegestaan en daarmee een veilige optie.
Met het volgende dient rekening te worden gehouden.

  1. De Algemene Ouderdomswet is nog niet van toepassing.
  2. De Wet werk en bijstand moet bestudeerd worden.
  3. De Wajong wordt in een later stadium pas besproken.
De opsomming bestaat uit volledige zinnen, waardoor de inleidende zin mag eindigen op een punt.

Hoofdletters bij opsommingen

Als een opsomming uit volledige zinnen bestaat, horen de zinnen met een hoofdletter te beginnen. Bestaat de opsomming uit woordgroepen of losse woorden dan worden kleine letters gebruikt.

De enige uitzondering zijn woorden die altijd met een hoofdletter worden geschreven.

Je kunt ook je scriptie door ons laten nakijken. Dan zorgen wij ervoor dat al je opsommingen juist zijn!

Citeer dit Scribbr-artikel

Als je naar deze bron wilt verwijzen, kun je de bronvermelding kopiëren of op “Citeer dit Scribbr-artikel” klikken om de bronvermelding automatisch toe te voegen aan onze gratis Bronnengenerator.

Benders, L. (2023, 20 februari). Opsommingen: correcte leestekens, hoofdletters en grammatica. Scribbr. Geraadpleegd op 18 maart 2024, van https://www.scribbr.nl/taalregels-schrijftips/opsommingen/

Wat vind jij van dit artikel?
Lou Benders

Lou was Scribbrs Product- en Kwaliteitsmanager tot ze naar Italië verhuisde voor de liefde en het lekkere weer. Nu werkt ze op afstand aan Scribbrs diensten en aan handige artikelen over academische teksten.