Hoofdletters of kleine letters? | Tips, uitleg & voorbeelden
Hoofdletters gebruik je in twee situaties: aan het begin van een zin en bij namen.
Je gebruikt ze bij namen van personen, bedrijven, instellingen, merken, wetten, boeken, aardrijkskundige plaatsen, talen, dialecten, volkeren, feestdagen en historische gebeurtenissen. Ook afleidingen van eigennamen en eigennamen in samenstellingen schrijf je met een hoofdletter.
Dat lijkt eenvoudig, maar er zijn ook uitzonderingen. Ook is het soms lastig te bepalen wanneer je met een naam te maken hebt.
| Soort fout | Fout | Goed |
|---|---|---|
| Geen hoofdletter bij een eigennaam | De zaak wordt besproken met het openbaar ministerie. | De zaak wordt besproken met het Openbaar Ministerie. |
| Geen eigennaam, wel een hoofdletter | De Gemeente Haarlem is opdrachtgever van dit onderzoek. | De gemeente Haarlem is opdrachtgever van dit onderzoek. |
| Fouten met hoofdletters bij tussenvoegsels in achternamen | Dit blijkt uit onderzoek van de Vries et al. | Dit blijkt uit onderzoek van De Vries et al. |
| Fouten met hoofdletters na een dubbele punt | De marketingmix bestaat uit vier instrumenten: Product, Prijs, Promotie en Plaats. | De marketingmix bestaat uit vier instrumenten: product, prijs, promotie en plaats. |
| Fouten met hoofdletters in afkortingen | De doelgroep bestaat uit HBO-studenten. | De doelgroep bestaat uit hbo-studenten. |
Tip: Met onze gratis Grammatica Check wordt foutief hoofdlettergebruik automatisch verbeterd.
Geen hoofdletter gebruikt bij een naam
Waarom is “het openbaar ministerie” fout?
Het Openbaar Ministerie is de naam van een instelling en namen van instellingen schrijf je met een hoofdletter.
Herkennen van fouten met hoofdlettergebruik bij namen
| Fout | Goed |
|---|---|
| de hoge raad | de Hoge Raad |
| het europees parlement | het Europees Parlement |
| de rabobank | de Rabobank |
| frankrijk | Frankrijk |
| de friese taal | de Friese taal |
| noordwest-europa | Noordwest-Europa |
| kerstmis | Kerstmis |
| de tweede wereldoorlog | de Tweede Wereldoorlog |
Ezelsbrug: Voorkomen van fouten met hoofdlettergebruik bij namen
Namen schrijf je met een hoofdletter, maar wat is nu precies een naam? Als je hierover twijfelt, dan kun je jezelf twee vragen stellen:
- Is het de naam waarmee een persoon, instelling of bedrijf zichzelf aanduidt?
- Is het de naam van een uniek persoon, of van een unieke instelling, periode of plaats? Met andere woorden: is er maar één van?
Als je op een van deze vragen “ja” kunt antwoorden, schrijf je het woord met een hoofdletter.
| Voorbeeld | Is het een zelfgekozen naam? Is er maar één van? | Dus … |
|---|---|---|
| Ik werk bij het ministerie van financiën. | Ja, er is maar één Ministerie van Financiën en dit is hoe deze instelling zich noemt. | Ik werk bij het Ministerie van Financiën. |
| Ik werk op een ministerie. | Nee, er zijn meerdere ministeries. | Ik werk op een ministerie. |
| Dit hoofdstuk belicht verschillende aspecten van de gouden eeuw. | Ja, er is maar één Gouden Eeuw. | Dit hoofdstuk belicht verschillende aspecten van de Gouden Eeuw. |
| Dat was in de zeventiende eeuw. | Nee, er zijn meerdere eeuwen; de zeventiende eeuw is geen officiële naam. | Dat was in de zeventiende eeuw. |
| Hieronder worden de verschillen tussen het nederlandse en het belgische rechtssysteem besproken. | Ja, er is maar één Nederland en maar één België. | Hieronder worden de verschillen tussen het Nederlandse en het Belgische rechtssysteem besproken. |
| De provincie zuid-holland heeft 3,5 miljoen inwoners. | Er zijn meerdere provincies, maar er is maar één provincie die Zuid-Holland heet. | De provincie Zuid-Holland heeft 3,5 miljoen inwoners. |
Uitleg hoofdlettergebruik bij namen
Namen schrijf je met hoofdletters. Dat klinkt makkelijk, maar wat is precies een naam? In het Groene Boekje wordt een onderscheid gemaakt tussen eigennamen en soortnamen:
- Een eigennaam is de officiële naam waarmee je verwijst naar een uniek iets of iemand. Eigennamen schrijf je met een hoofdletter.
- Een soortnaam is de naam van een soort. Soortnamen schrijf je met kleine letters.
| Schrijf een hoofdletter bij … | Voorbeeld | Maar … | Voorbeeld |
|---|---|---|---|
| Namen van personen | Mark Rutte, Mondriaan, Obama | Een afleiding van een naam krijgt een kleine letter | freudiaans, victoriaans |
| Namen van bedrijven of merken | Shell, Univé, Jumbo, Google, Philipslamp | Als een merknaam een soortnaam is geworden, gebruik je kleine letters | een aspirientje |
| Namen van instellingen en verenigingen | Europese Unie, Tweede Kamer | Woorden die niet-unieke instellingen of afdelingen aanduiden, schrijf je met een kleine letter | afdeling, raad van bestuur, ministerie, gemeente, college van burgemeester en wethouders |
| Aardrijkskundige plaatsen | Texel, Verenigde Staten, een Leidenaar, Zuid-Frankrijk, het Verre Oosten, de Eiffeltoren | Als de naam niet meer duidelijk verwijst naar een plaats, gebruik je kleine letters. Ook bij windstreken gebruik je kleine letters | een amsterdammertje, een fles bordeaux, de westenwind |
| Talen, dialecten, volken | Duits, Italiaans, Fries, Franse frieten | Afleidingen en overkoepelende namen voor etnische groepen | vernederlandsen, latino |
| Feestdagen | Kerst, Suikerfeest, Chanoeka | Bij afleidingen van feestdagen gebruik je kleine letters | kerstdiner, paashaas |
| Historische gebeurtenissen | De Volksverhuizing, Golfoorlog | Bij historische periodes en steeds terugkerende periodes gebruik je kleine letters | de middeleeuwen, carnaval, ramadan, maandag, oktober |
| Heilige namen | God, Allah | Bij religieuze stromingen of afleidingen van het woord “god” gebruik je kleine letters | christendom, boeddhisme, godshuis |
Geen naam, wel een hoofdletter gebruikt
Waarom is “de Gemeente” fout?
Een gemeente is geen eigennaam, maar een soortnaam. Er zijn meer gemeenten in Nederland. Daarom schrijf je “gemeente” met een kleine letter.
Herkennen van onterecht gebruik van hoofdletters
| Fout | Goed |
|---|---|
| de Rechtbank | de rechtbank |
| het Gerechtshof | het gerechtshof |
| de Ondernemingsraad | de ondernemingsraad |
| de Gemeente | de gemeente |
| de Directie | de directie |
| de Raad van Toezicht | de raad van toezicht |
| Maandag | maandag |
| Oktober | oktober |
| de Staatssecretaris | de staatssecretaris |
Ezelsbrug: Voorkomen van onterecht gebruik van hoofdletters
Het is soms lastig om te bepalen of iets een naam is en of je het woord dus met een hoofdletter moet schrijven. Twijfel je of je een woord met een hoofdletter of een kleine letter moet schrijven? Vraag jezelf dan af of het gaat om een uniek object of persoon, of dat er meerdere van zijn. Zijn er meerdere van, dan schrijf je het woord met een kleine letter.
| Lastig te bepalen | Is het een zelfgekozen naam? Is er maar één van? | Dus … |
|---|---|---|
| De afdeling financiën presenteert de cijfers. | Er zijn meerdere afdelingen, maar “Financiën” is de unieke zelfgekozen naam van de afdeling. | De afdeling Financiën presenteert de cijfers. |
| De financiële afdeling presenteert de cijfers. | Er zijn meerdere financiële afdelingen. | De financiële afdeling presenteert de cijfers. |
| De staatssecretaris van volksgezondheid, welzijn en sport legt verantwoording af aan het kabinet. | Er zijn meerdere staatssecretarissen. Maar er is maar één staatssecretaris van het ministerie dat “Volksgezondheid, Welzijn en Sport” heet. | De staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport legt verantwoording af aan het kabinet. |
| Eerst wordt uitgelegd wat search engine optimalisation is. | Search Engine Optimalisation is niet iets unieks. | Eerst wordt uitgelegd wat search engine optimalisation is. |
| Dit wordt besproken in de raad van bestuur. | Er zijn meerdere raden van bestuur. | Dit wordt besproken in de raad van bestuur. |
| Wat staat hierover in de koran? | Er is maar één boek dat de basis is van het islamitische geloof. | Wat staat hierover in de Koran? |
| In Uganda zijn duizenden bijbels verbrand. | Er zijn meerdere (tastbare exemplaren van) bijbels. | In Uganda zijn duizenden bijbels verbrand. |
| Ontwikkelingslanden hebben steun nodig van het rijke westen. | Het rijke Westen is een unieke naam voor de landen in West-Europa en Noord-Amerika. | Ontwikkelingslanden hebben steun nodig van het rijke Westen. |
Uitleg: Onterecht gebruik van hoofdletters
Hoofdletters gebruik je alleen voor namen van personen, bedrijven, instellingen, merken, wetten, boeken, aardrijkskundige plaatsen, talen, dialecten, volkeren, feestdagen en historische gebeurtenissen. Ook afleidingen van namen en namen in samenstellingen schrijf je met een hoofdletter.
Voor kleine letters zijn ook enkele vaste regels.
| Een kleine letter gebruik je … | Voorbeelden |
|---|---|
| als de eigennaam een soortnaam is geworden | neerlandistiek, freudiaans |
| bij namen van historische en steeds terugkerende periodes | renaissance, middeleeuwen, september, dinsdag |
| bij namen van culturele of religieuze stromingen | christendom, liberalisme |
| bij bedrijfsonderdelen of instituten | afdeling, ministerie, ondernemingsraad |
| bij functieaanduidingen | staatssecretaris, minister-president, voorzitter |
| bij namen van windstreken | westen, oosten, noorden, zuiden |
| bij namen van munten | euro, dollar |
Hoofdletters en Engelse termen
In Engelse teksten worden “gewone” zelfstandig naamwoorden soms geschreven met hoofdletters. In het Nederlands nemen we die hoofdletters niet over.
- the Internet of Things
- the internet of things
- Search Engine Optimalisation
- search engine optimalisation
Wel of geen hoofdletters bij tussenvoegsels in achternamen
Waarom is “de Vries” fout?
De voor- en achternaam van personen schrijf je met hoofdletters. Als de achternaam begint met een tussenvoegsel, krijgt dat tussenvoegsel ook een hoofdletter als het vooraan staat: De Vries, Van der Laan.
Tussenvoegsels zoals de, van, el of da krijgen een kleine letter als er voorletters, een voornaam of de achternaam van de partner voor staan: B. de Vries, Gert van der Laan, Caro Blok-de Lint. In scripties is het gebruikelijk om alleen achternamen te noemen.
Fouten met hoofdletters bij tussenvoegsels herkennen
| Fout | Goed |
|---|---|
| Karel De Grote | Karel de Grote |
| M.A.C. Van der Voort | M.A.C. van der Voort |
| C. van Dam-Ter Horst | C. van Dam-ter Horst |
| professor da Silva | professor Da Silva |
| van Laarhoven et. al | Van Laarhoven et. al |
| Brown, Beswick, Rothblum en o’Toole | Brown, Beswick, Rothblum en O’Toole |
| De heer el Boutahiri | De heer El Boutahiri |
Fouten met hoofdletters bij tussenvoegsels voorkomen
Voor- en achternamen krijgen altijd hoofdletters, maar tussenvoegsels krijgen soms een kleine letter en soms een hoofdletter.
Twijfel je of je een tussenvoegsel met een hoofdletter moet schrijven? Kijk dan wat er voor het tussenvoegsel staat. Staat voor het tussenvoegsel een voornaam, voorletter of achternaam? Dan schrijf je het tussenvoegsel met een hoofdletter. In alle andere gevallen gebruik je een kleine letter.
| Voorbeeld | Voornaam, voorletters of achternaam voor het tussenvoegsel? | Dus … |
|---|---|---|
| B. Khatun-de (?) Koning | ja | B. Khatun-de Koning |
| mr. dr. el (?) Salvador | nee | mr. dr. El Salvador |
| E.G. mcGregor (?) | ja | E.G. McGregor |
| el (?) Moussaoui, Bril en van der (?) Duim | nee, nee | El Moussaoui, Bril en Van der Duim |
Wel of geen hoofdletter na een dubbele punt
Waarom is een hoofdletter na een dubbele punt hier fout?
Na een dubbele punt volgt in principe een kleine letter. Product, prijs, promotie en plaats zijn geen unieke namen maar “gewone” zelfstandige naamwoorden. Daarom schrijf je ze met een kleine letter.
In drie gevallen schrijf je na een dubbele punt wel een hoofdletter:
- als na de dubbele punt een citaat volgt;
- als na de dubbele punt een opsomming volgt die uit volledige zinnen bestaat;
- als na de dubbele punt een woord komt dat je met een hoofdletter schrijft.
Herkennen van fouten met hoofdletters na een dubbele punt
| Fout | Goed |
|---|---|
| Pippi Langkous zei: “ik heb het nog nooit gedaan, dus ik denk dat ik het wel kan.” | Pippi Langkous zei: “Ik heb het nog nooit gedaan, dus ik denk dat ik het wel kan.” |
De volgende acties worden ondernomen:
|
De volgende acties worden ondernomen:
|
| Een ding staat vast: frankrijk gaat winnen | Een ding staat vast: Frankrijk gaat winnen |
| Het nadeel is: Deze methode is zeer tijdrovend. | Het nadeel is: deze methode is zeer tijdrovend. |
| Ik dacht: Hij komt niet meer. | Ik dacht: hij komt niet meer. |
| Het oor bestaat uit drie delen: Het middenoor, het binnenoor en het buitenoor. | Het oor bestaat uit drie delen: het middenoor, het binnenoor en het buitenoor. |
Fouten met hoofdletters in afkortingen
Waarom is “HBO-studenten” fout?
Afkortingen van onderwijstypen, zoals pabo, vwo en mbo, schrijf je met kleine letters. Daarom schrijf je “hbo” ook met kleine letters.
Herkennen van fouten met hoofdletters in afkortingen
| Fout | Goed |
|---|---|
| ARBO-wetgeving | arbo-wetgeving |
| navo | NAVO |
| Amvb | AMvB |
| ram-geheugen | RAM-geheugen |
| BENELUX | Benelux |
Fouten met hoofdletters in afkortingen voorkomen
In scripties worden afkortingen vaak ten onrechte met een hoofdletter geschreven. Onthoud daarom de regel: afkortingen worden in principe met kleine letters geschreven, tenzij het om een van onderstaande uitzonderingen gaat.
- BV
- bv
- CAO
- cao
Bepaalde afkortingen schrijf je wél met hoofdletters:
- Afkortingen van wetten en besluiten, behalve als een andere schrijfwijze ingeburgerd is: BW, AMvB. Afkortingen van namen die uit meer dan vijf letters bestaan, schrijf je wel met kleine letters: Europol, Benelux.
- Afkortingen van (eigen)namen van bedrijven of instellingen. Daarbij neem je de schrijfwijze van het bedrijf of de instelling over: VVD, PvdA.
- Afkortingen van Engelse woorden: CEO. Als dit soort afkortingen eenmaal is ingeburgerd, worden ze trouwens wel weer met kleine letters geschreven: dvd, cd. Je kunt dit opzoeken in het woordenboek.
Aan het begin van een zin schrijf je altijd een hoofdletter, ook als de zin met een afkorting begint.
- IPhones worden steeds populairder.
- Pgb’s kunt u hier aanvragen.
Veelgestelde vragen
- Wanneer gebruik je een hoofdletter?
-
Hoofdletters gebruik je in twee situaties: aan het begin van een zin en bij namen.
Je gebruikt ze bij namen van personen, bedrijven, instellingen, merken, wetten, boeken, aardrijkskundige plaatsen, talen, dialecten, volkeren, feestdagen en historische gebeurtenissen. Ook afleidingen van eigennamen en eigennamen in samenstellingen schrijf je met een hoofdletter.
- Schrijf je tussenvoegsels met hoofdletters?
-
De voor- en achternaam van personen schrijf je met hoofdletters. Als de achternaam begint met een tussenvoegsel, krijgt dat tussenvoegsel ook een hoofdletter als het vooraan staat: De Vries, Van der Laan.
Tussenvoegsels zoals de, van, el of da krijgen een kleine letter als er voorletters, een voornaam, een ander tussenvoegsel, of de achternaam van de partner voor staan: B. de Vries, Gert van der Laan, Caro Blok-de Lint, Van de Geijn. In scripties is het gebruikelijk om alleen achternamen te noemen.
- Op welke manier kun je hoofdletters gebruiken in Engelse kopjes/titels?
-
Je kunt op drie manieren hoofdletters gebruiken in titels en kopjes in je Engelse scriptie of essay:
- Schrijf alle belangrijke (kern)woorden met een hoofdletter (title case).
- Schrijf alleen het eerste woord met een hoofdletter (sentence case).
- Gebruik een combinatie van bovenstaande twee opties.
Citeer dit Scribbr-artikel
Als je naar deze bron wilt verwijzen, kun je de bronvermelding kopiëren of op “Citeer dit Scribbr-artikel” klikken om de bronvermelding automatisch toe te voegen aan onze gratis Bronnengenerator.
Piersma, A. (2024, 19 juni). Hoofdletters of kleine letters? | Tips, uitleg & voorbeelden. Scribbr. Geraadpleegd op 9 december 2024, van https://www.scribbr.nl/taalregels-schrijftips/hoofdlettergebruik/
