Altijd de juiste komma's in je scriptie | Uitleg & voorbeelden
Komma’s gebruik je om een tekst beter leesbaar te maken. Een komma staat voor een rustpunt in de zin. Je plaatst meestal een komma als je een pauze hoort in een zin als je deze hardop voorleest.
In sommige gevallen moet je altijd een komma gebruiken, en in andere gevallen juist niet. Soms moet je eerst de context snappen om te weten of een komma aan de orde is.
| Categorie | Fout | Goed |
|---|---|---|
| Hier hoort altijd een komma | Vier onderzoekers vijf analisten en zes laboranten gingen naar de experimentzaal | Vier onderzoekers, vijf analisten en zes laboranten gingen naar de experimentzaal |
| Hier hoort nooit een komma | De scriptie, is geschreven door mijn neef | De scriptie is geschreven door mijn neef |
| Tussen persoonsvormen | Zoals ze aangegeven hebben wilden de patiënten geen therapie | Zoals ze aangegeven hebben, wilden de patiënten geen therapie |
| Contextafhankelijk: komma’s bij “die” en “dat” | De testgroep, die geen positief oordeel had over kinderen, scoorde hoog op “vooroordelen”. Andere testgroepen scoorden laag. | De testgroep die geen positief oordeel had over kinderen scoorde hoog op “vooroordelen”. Andere testgroepen scoorden laag. |
| Komma’s voor voegwoorden | De uitslag van het examen was belangrijk want het betrof een toelatingsexamen | De uitslag van het examen was belangrijk, want het betrof een toelatingsexamen |
| Komma waar een punt hoort (comma splice) | De opdracht is af, de student heeft het essay eergisteren geschreven. | De opdracht is af. De student heeft het essay eergisteren geschreven. |
Hier hoort altijd een komma
Waarom is “vier onderzoekers vijf analisten en zes laboranten” fout?
Dit is fout omdat je altijd komma’s moet plaatsen tussen twee onderdelen van een opsomming die niet met “en” worden verbonden.
Je moet altijd een komma plaatsen:
- in opsommingen;
- achter een briefaanhef;
- na een slotgroet;
- na een aanspreking;
- tussen twee bijvoeglijk naamwoorden die bij hetzelfde zelfstandig naamwoord horen.
Herkennen van fouten met ontbrekende komma’s
- Respondenten begeleiders medewerkers en docenten
- Respondenten, begeleiders en docenten
- Geachte mevrouw AleksiDinsdag heb ik vernomen dat …
- Geachte mevrouw Aleksi,Dinsdag heb ik vernomen dat …
- Met vriendelijke groetDajana
- Met vriendelijke groet,Dajana
- Darshana ga je morgen met me mee?
- Darshana, ga je morgen met me mee?
- De ervaren bekroonde psychologe ontving de Nobelprijs.
- De ervaren, bekroonde psychologe ontving de Nobelprijs.
Ezelsbrug: Weten waar altijd een komma hoort
Als je het lastig vindt om bovenstaand lijstje te onthouden of toe te passen, lees dan de tekst hardop aan jezelf voor. Steeds voordat een woord na de mogelijke komma volgt, hoor je een korte pauze. Deze pauze moet worden gemarkeerd met een komma.
Ezelsbrug toepassen om te weten waar altijd een komma hoort
| Geschreven | Voorlezen met pauze (^) | (^ = ,) Dus … |
|---|---|---|
| Respondenten begeleiders en docenten | Respondenten ^ begeleiders ^ medewerkers en docenten | Respondenten, begeleiders, medewerkers en docenten |
| Geachte mevrouw Aleksi Dinsdag … | Geachte mevrouw Aleksi ^ Dinsdag … | Geachte mevrouw Aleksi, Dinsdag … |
| Met vriendelijke groet Dajana | Met vriendelijke groet ^ Dajana | Met vriendelijke groet, Dajana |
Hier hoort nooit een komma
Waarom is “de scriptie, is geschreven” fout?
Tussen het onderwerp en de persoonsvorm staat nooit een komma, ook niet wanneer het onderwerp bestaat uit meerdere woorden (de onderwerpszin).
Herkennen van fouten met verboden komma’s
- Het hoofdstuk, gaat over onderzoeksmethoden
- Het hoofdstuk gaat over onderzoeksmethoden
- De managers van het gevestigde bedrijf en de co-founders van de nieuwe organisatie, delen een gebouw.
- De managers van het gevestigde bedrijf en de de co-founders van de nieuwe organisatie delen een gebouw.
- De Romeinen die leefden ten tijde van de heerschappij van Julius Caesar, zagen hoe piramides werden gebouwd.
- De Romeinen die leefden ten tijde van de heerschappij van Julius Caesar zagen hoe piramides werden gebouwd.
Ezelsbrug: Weten waar nooit een komma hoort
Om te voorkomen dat je een komma plaatst tussen het onderwerp of de onderwerpszin en de persoonsvorm, moet je bepalen wat het onderwerp is van de zin. Om dit te doen, moet je eerst de persoonsvorm van de zin bepalen. Dit doe je door een vraagzin van de zin te maken. Het woord dat vooraan komt te staan is de persoonsvorm.
Hierna bepaal je wat het onderwerp is door “wie” of “wat” voor de persoonsvorm te zetten en er een vraag van te maken. Het volledige antwoord hierop is je onderwerp of onderwerpszin.
Vervolgens weet je dat je tussen het onderwerp en de persoonsvorm géén komma mag zetten.
Ezelsbrug toepassen: Weten waar nooit een komma hoort
| Fout | Zin ontleden | Goed |
|---|---|---|
| Het hoofdstuk, gaat over statistiek | Gaat het hoofdstuk over statistiek?
Wat gaat over statistiek? = Het hoofdstuk |
Het hoofdstuk gaat over statistiek. |
| De managers van het gevestigde bedrijf en de oprichters van de nieuwe organisatie , delen een gebouw. | Delen de managers van het bedrijf en de organisatie een gebouw?
Wie delen een gebouw? = De managers van het gevestigde bedrijf en de oprichters van de nieuwe organisatie |
De managers van het gevestigde bedrijf en de oprichters van de nieuwe organisatie delen een gebouw. |
| De Romeinen die leefden ten tijde van de heerschappij van Julius Caesar, zagen hoe piramides werden gebouwd. | Zagen de Romeinen toen hoe piramides werden gebouwd?
Wie zagen hoe piramides werden gebouwd? = de Romeinen die leefden ten tijde van de heerschappij van Julius Caesar |
De Romeinen die leefden ten tijde van de heerschappij van Julius Caesar zagen hoe piramides werden gebouwd. |
Komma’s tussen persoonsvormen
Waarom is “zoals ze aangegeven hebben wilden de patiënten” fout?
Tussen twee verschillende persoonsvormen, een van de bijzin en een van de hoofdzin, hoort bijna altijd een komma, behalve in erg korte zinnen (zeven of minder woorden).
Herkennen van fouten met komma’s tussen persoonsvormen
- De resultaten die uit de analyse naar voren gekomen waren duidden op een stijgende behoefte aan veganistische producten.
- De resultaten die uit de analyse naar voren gekomen waren, duidden op een stijgende behoefte aan veganistische producten.
- Wanneer participanten aan een experiment deelnemen zijn zij altijd nerveus.
- Wanneer participanten aan een experiment deelnemen, zijn zij altijd nerveus.
- Degene die hierop inspeelt, maakt winst.
- Degene die hierop inspeelt maakt winst.
Ezelsbrug: Fouten met komma’s tussen persoonsvormen voorkomen
Houd als leidraad aan dat je altijd een komma moet plaatsen tussen persoonsvormen als een zin uit meer dan zeven woorden bestaat.
Is de zin korter dan zeven woorden? Plaats dan geen komma tussen de persoonsvormen.
Ezelsbrug toepassen bij fouten met komma’s tussen persoonsvormen
| Lastig te bepalen | Makkelijk te bepalen | Dus … |
|---|---|---|
| De resultaten die uit de analyse naar voren gekomen waren duidden op een stijgende behoefte aan veganistische producten. | Zin bestaat uit meer dan 7 woorden = komma tussen persoonsvormen | De resultaten die uit de analyse naar voren gekomen waren, duidden op een stijgende behoefte aan veganistische producten. |
| Wanneer participanten aan een experiment deelnemen zijn zij altijd nerveus. | Zin bestaat uit meer dan 7 woorden = komma tussen persoonsvormen | Wanneer participanten aan een experiment deelnemen, zijn zij altijd nerveus. |
| Degene die hierop inspeelt maakt winst. | Zin bestaat uit minder dan 7 woorden = geen komma tussen persoonsvormen | Degene die hierop inspeelt maakt winst. |
Komma’s bij “die” en “dat”
Waarom is dit fout?
Dit is fout omdat de toevoeging “die geen positief oordeel had over kinderen” bepaalt over welke testgroep het gaat. Er zijn immers ook andere testgroepen. “Die geen positief oordeel had over kinderen” is een beperkende bijzin. Bij beperkende bijzinnen met “die” of “dat” plaats je geen komma’s.
Bij uitbreidende bijzinnen voeg je altijd komma’s toe. Deze bijzinnen voegen extra en soms weglaatbare informatie toe.
Het is dus contextafhankelijk of je voor en na een bijzin met “die” of “dat” komma’s moet plaatsen.
Herkennen van kommafouten bij “die” en “dat”
- De student, die had gespiekt tijdens het tentamen, had tot ieders verbazing toch de meeste antwoorden fout.
- De student die had gespiekt tijdens het tentamen had tot ieders verbazing toch de meeste antwoorden fout.
- De zes docenten die graag in het openbaar spraken werden uitgenodigd om een toespraak te houden.(Als er maar zes leraren zijn)
- De zes docenten, die graag in het openbaar spraken, werden uitgenodigd om een toespraak te houden.(Als er maar zes leraren zijn)
- De zes leraren, die graag in het openbaar spraken, werden uitgenodigd om een toespraak te houden.(Als er meer dan zes leraren zijn)
- De zes leraren die graag in het openbaar spraken, werden uitgenodigd om een toespraak te houden.(Als er meer dan zes leraren zijn)
Ezelsbrug: Kommafouten bij “die” en “dat” voorkomen
Bepaal eerst het onderwerp: hetgeen waar “die” of “dat” naar verwijst. Stel jezelf vervolgens een vraag en reageer op een stelling:
- Zijn er nog andere (onderwerp) waardoor een lezer zonder deze bepaling met “die” of “dat” niet precies weet over welk (onderwerp) ik het heb?
- Als ik (die/dat …) weg zou laten, zou de betekenis van de tekst te sterk veranderen en weet de lezer niet meer naar wie of wat ik precies verwijs?
Antwoord je twee keer ja? Gebruik dan geen komma’s. Antwoord je nee op de vraag? Gebruik dan wel komma’s.
Ezelsbrug toepassen bij kommafouten bij “die” en “dat”
| Lastig te bepalen | Makkelijk te bepalen | Dus … |
|---|---|---|
| De student die had gespiekt tijdens het proefwerk had tot ieders verbazing toch de meeste antwoorden fout. | Zijn er nog andere studenten? = Ja
Als “die had gespiekt tijdens het proefwerk” wordt weggelaten, snapt de lezer niet meer naar wie precies wordt verwezen. = Ja |
De student die had gespiekt tijdens het proefwerk had tot ieders verbazing toch de meeste antwoorden fout. |
| De zes leraren die graag in het openbaar spraken werden uitgenodigd om een speech te houden.
(Als er maar zes leraren zijn) |
Zijn er nog andere leraren? = Nee
Als “die graag in het openbaar spraken” wordt weggelaten, snapt de lezer niet meer naar wie precies wordt verwezen. = Nee |
De zes leraren, die graag in het openbaar spraken, werden uitgenodigd om een speech te houden. |
| De testgroep die geen positief oordeel had over kinderen scoorde hoog op “vooroordelen”. Andere groepen scoorden laag. | Zijn er nog andere testgroepen? = Ja
Als “die geen positief oordeel had over kinderen” wordt weggelaten, snapt de lezer niet meer naar wie precies wordt verwezen. = Ja |
De testgroep die geen positief oordeel had over kinderen scoorde hoog op “vooroordelen”. Andere groepen scoorden laag. |
Komma’s voor voegwoorden
Waarom is dit fout?
Voor een voegwoord hoor je meestal een korte pauze als je de zin hardop voorleest. Deze pauze markeer je als je schrijft met een komma. Als je deze pauze niet hoort, mag je er ook voor kiezen om geen komma toe te voegen.
In korte tot redelijk korte zinnen (tien of minder woorden) of in zinnen vol met komma’s die je per se moet plaatsen omdat anders de betekenis verandert (zoals bij een uitbreidende bijzin), plaats je geen komma voor een voegwoord.
Als je scriptiebeoordelaar erg streng is, kun je beter wel altijd een komma plaatsen voor een voegwoord.
Herkennen van kommafouten voor voegwoorden
- De aandacht gaat hierbij uit naar de CEO van het bedrijf omdat hij de controversiële maatregel doorvoerde in samenspraak met de CTO van de nieuwe organisatie.
- De aandacht gaat hierbij uit naar de CEO van het bedrijf, omdat hij de controversiële maatregel doorvoerde in samenspraak met de CTO van de nieuwe organisatie.
- Hij wilde slapen, omdat hij moe was.
- Hij wilde slapen omdat hij moe was.
- De vrouwelijke minister-president van Pakistan gaf les aan haar kinderen terwijl zij ondertussen een Vredesverdrag tekende.
- De vrouwelijke minister-president van Pakistan gaf les aan haar kinderen, terwijl zij ondertussen een Vredesverdrag tekende.
Voor welke voegwoorden kun je een komma plaatsen?
Voor de volgende voegwoorden, ook verbindingswoorden genoemd, kun je een komma plaatsen volgens de regel hierboven:
- nadat, voordat, zolang, terwijl, totdat;
- mits, tenzij, wanneer, als, indien;
- omdat, doordat, opdat, zodat, want;
- maar, doch;
- hoewel, ofschoon.
Uitzondering: bij het voegwoord “echter” volgt de komma altijd erna.
Ezelsbrug: Kommafouten voor voegwoorden voorkomen
Om erachter te komen of je een komma voor een voegwoord (met uitzondering van het voegwoord “echter”) moet plaatsen, stel jezelf vier vragen:
- Bestaat de zin uit meer dan tien woorden?
- Ja = Plaats misschien een komma en ga door naar vraag 2.
- Nee = Plaats liever geen komma, tenzij je de rustpauze wilt benadrukken.
- Hoor ik een rustpauze als ik de zin hardop voorlees?
- Ja = Plaats waarschijnlijk een komma en ga door naar vraag 3.
- Nee = Plaats geen komma.
- Staan er verder komma’s in de zin die er per se moeten staan?
- Ja = Plaats alleen een komma als de rustpauze heel duidelijk te horen is.
- Nee = Plaats een komma.
Ezelsbrug toepassen bij kommafouten voor voegwoorden
- De student die had gespiekt tijdens het proefwerk had tot ieders verbazing toch alle antwoorden fout omdat hij geen rekening had gehouden met verschillende versies.
- Bestaat de zin uit meer dan 10 woorden? = Ja
- Hoor ik een rustpauze als ik lees? = Ja
- Staan er verder komma’s in de zin? = Nee
- De student die had gespiekt tijdens het proefwerk had tot ieders verbazing toch alle antwoorden fout, omdat hij geen rekening had gehouden met verschillende versies.
- De zes leraren, die graag in het openbaar spraken, werden uitgenodigd om een speech te houden zodat ze meer konden vertellen over hun ervaringen.
- Bestaat de zin uit meer dan tien woorden? = Ja
- Hoor ik een rustpauze als ik lees? = Ja
- Staan er verder komma’s in de zin? = Ja
- De zes leraren, die graag in het openbaar spraken, werden uitgenodigd om een speech te houden zodat ze meer konden vertellen over hun ervaringen.
- De participant deed mee maar slaagde niet.
- Bestaat de zin uit meer dan 10 woorden? = Nee
- De participant deed mee maar slaagde niet.
Komma waar een punt hoort (comma splice)
Waarom is dit fout?
In deze zin is een komma gebruikt om twee hoofdzinnen aan elkaar te verbinden. Hier hoort een punt te staan. Deze fout komt vaak voor in scripties.
Als je twee korte zinnen per se wilt samenvoegen, gebruik dan een verbindingswoord in plaats van een komma.
Herkennen van comma splices
- De president van de Verenigde Staten heeft gisteren zijn veto gebruikt, de nobelprijswinnaar was het hier niet mee eens.
- De president van de Verenigde Staten heeft gisteren zijn veto gebruikt en de nobelprijswinnaar was het hier niet mee eens.
- In Amsterdam worden veel fietsen gestolen en daarna weer verkocht aan personen van wie hun fiets gestolen is, dit is een soort recycle-systeem.
- In Amsterdam worden veel fietsen gestolen en daarna weer verkocht aan personen van wie hun fiets gestolen is. Dit is een soort recycle-systeem.
- De kat slaapt in de mand, de hond doet dat niet.
- De kat slaapt in de mand. De hond doet dat niet.
Ezelsbrug: Comma splices voorkomen
Om te voorkomen dat je een komma plaatst waar eigenlijk een punt hoort, stel je jezelf de volgende vragen:
- Staat er een voegwoord of “die/dat” tussen de twee (hoofd/bij)zinnen?
- Ja = ga dan na of je voor het voegwoord of “die of dat” een komma moet plaatsen.
- Nee = ga dan naar de volgende vraag.
- Hebben de twee hoofd- of bijzinnen elk een afzonderlijk onderwerp en persoonsvorm?
- Ja = Plaats dan een punt tussen de twee hoofdzinnen of gebruik een nevenschikkend voegwoord, zoals “en”.
- Nee = gebruik een komma.
| Lastig te bepalen | Vragen? | Dus … |
|---|---|---|
| De president van de VS heeft gisteren zijn veto gebruikt, De nobelprijswinnaar was het hier niet mee eens. | Staat er een voegwoord of die/dat tussen? – Nee = volgende vraag
Hebben ze elk een afzonderlijk onderwerp en werkwoord? – Ja = Plaats een punt of “en” |
De president van de VS heeft gisteren zijn veto gebruikt. De nobelprijswinnaar was het hier niet mee eens.
of De president van de VS heeft gisteren zijn veto gebruikt en de nobelprijswinnaar was het hier niet mee eens. |
| De huidige bewoners hebben veel geleden onder het bewind van de tsaar, die nooit een vinger heeft uitgestoken om het welzijn van zijn volk te bevorderen. | Staat er een voegwoord of die/dat tussen? – Ja, namelijk “die” = Plaats geen komma voor “die” omdat het gaat om een uitbreidende bijzin | De huidige bewoners hebben veel geleden onder het bewind van de tsaar die nooit een vinger heeft uitgestoken om het welzijn van zijn volk te bevorderen. |
| In Amsterdam worden veel fietsen gestolen en daarna weer verkocht aan personen van wie hun fiets gestolen is, dit is een soort recycle-systeem. | Staat er een voegwoord of die/dat tussen? – Nee = volgende vraag
Hebben ze elk een afzonderlijk onderwerp en werkwoord? – Ja = Plaats een punt om een comma splice te voorkomen |
In Amsterdam worden veel fietsen gestolen en daarna weer verkocht aan personen van wie hun fiets gestolen is. Dit is een soort recycle-systeem. |
| De aristocraten waren aan de macht, nadat de monarchie was afgeschaft. | Staat er een voegwoord of die/dat tussen? – Ja, namelijk “nadat” = Plaats een komma omdat de zin langer is dan 10 woorden. | De aristocraten waren aan de macht, nadat de monarchie was afgeschaft. |
| De kat slaapt tien uur per dag, de hond doet dat niet. | Staat er een voegwoord of die/dat tussen? – Nee = volgende vraag
Hebben ze elk een afzonderlijk onderwerp en werkwoord? – Ja = plaats een punt om een comma splice te voorkomen. |
De kat slaapt tien uur per dag. De hond doet dat niet. |
Veelgestelde vragen
- Waarvoor worden komma’s gebruikt?
-
Komma’s gebruik je om een tekst beter leesbaar te maken. Een komma staat voor een rustpunt in de zin.
Je plaatst meestal een komma als je een pauze hoort in een zin als je deze hardop voorleest. In sommige gevallen moet je altijd een komma gebruiken, en in andere gevallen juist niet. Soms moet je eerst de context snappen om te weten of een komma aan de orde is.
- Wat is de functie van lange zinnen?
-
Lange zinnen gebruik je voor:
- Het uitwerken van een hypothese/ stelling.
- Het geven van gedetailleerde beschrijvingen en achtergrondinformatie.
- Zaken die je ‘terzijde’ moet beschrijven.
- Voor opsommingen van oorzaken, kenmerken, redenen en resultaten.
- Gebruik je komma’s of punten als decimaalteken?
-
In het Nederlands gebruik je komma’s als decimaalteken, terwijl je in het Engels een punt gebruikt.
- Nederlands: De appels kosten maar €5,12.
- Engels: The apples only cost €5.12.
Voor duizendtallen gebruik je in het Nederlands punten, terwijl je in het Engels een komma gebruikt.
- Nederlands: De koptelefoon kost €1.600.
- Engels: The headphones cost €1,600.
Als je statistische resultaten rapporteert, is het wel gebruikelijk om ook in het Nederlands een punt als decimaalteken te gebruiken. Dit is zeker het geval als je de APA-stijl gebruikt.
Citeer dit Scribbr-artikel
Als je naar deze bron wilt verwijzen, kun je de bronvermelding kopiëren of op “Citeer dit Scribbr-artikel” klikken om de bronvermelding automatisch toe te voegen aan onze gratis Bronnengenerator.
Benders, L. (2021, 29 oktober). Altijd de juiste komma's in je scriptie | Uitleg & voorbeelden. Scribbr. Geraadpleegd op 31 januari 2023, van https://www.scribbr.nl/taalregels-schrijftips/kommas/
