Woorden worden vaak onterecht los van elkaar geschreven in scripties, vooral bij samenstellingen. Deze schrijf je in het Nederlands aan elkaar, eventueel met koppelteken.
De invloed van het Engels speelt een grote rol. In het Engels schrijf je samenstellingen juist los van elkaar en dat zorgt voor verwarring.
Voorbeeld: Verkeerd gebruik samenstellingenScriptie begeleider, hoge school en interim bestuur.Voorbeeld: Goed gebruik samenstellingenScriptiebegeleider, hogeschool en interim-bestuur.
Waarom zijn “scriptie begeleider, hoge school en interim bestuur” fout?
In het Nederlands schrijf je samenstellingen aan elkaar of met een koppelteken. Als je deze los schrijft, kan er onduidelijkheid ontstaan over de betekenis. Zo is een hoge school een school die letterlijk hoog is, terwijl een hogeschool een school is waar hoger onderwijs wordt gegeven.
Herkennen van fouten in tweedelige samenstellingen
Fout
Goed
Hoofd vraag
Hoofdvraag
Voor onderzoek
Vooronderzoek
Probleem analyse
Probleemanalyse
Onderzoeks voorstel
Onderzoeksvoorstel
Vervolg studie
Vervolgstudie
Ezelsbrug: Fouten in tweedelige samenstellingen voorkomen
Als je twijfelt of iets een tweedelige samenstelling is, bedenk dan dat iets een samenstelling is wanneer twee (of meer) woorden een geheel vormen. Dan heeft het woord ook één hoofdklemtoon.
Eén hoofdklemtoon
Meerdere hoofdklemtonen
De probléémanalyse moest bepaald worden
Omdat aan het probléém analýse voorafging
In het vóóronderzoek kies je een onderwerp
Vóór ónderzoek is het van belang een plan van aanpak te schrijven
Mocht dat lastig zijn, dan kun je jezelf de vraag stellen of het eerste deel van de woordcombinatie bijvoeglijk gebruikt is bij het tweede. Als dat zo is, is het geen samenstelling en schrijf je het woord los.
Bij samenstellingen is het antwoord op de vraag vaak gek. Dan weet je dat het woord aan elkaar moet.
Lastig te bepalen
Stel de vraag
Dus …
Grote school of groteschool
Is de school groot? Ja.
Grote school
Hoofd vraag of Hoofdvraag
Is de vraag hoofd? Nee.
Hoofdvraag
Probleem analyse of Probleemanalyse
Is de analyse probleem? Nee.
Probleemanalyse
Vervolg studie of vervolgstudie
Is de studie vervolg? Nee.
Vervolgstudie
Uitleg tweedelige samenstellingen
Je kunt in het Nederlands eindeloos veel samenstellingen maken. Dit kun je doen met zelfstandig naamwoorden, bijvoeglijke naamwoorden, werkwoorden en afleidingen.
Voorbeeld
Fout
Goed
Samenstelling met zelfstandig naamwoorden
Referentie stijl
Referentiestijl
Samensteling met bijvoeglijk naamwoord – zelfstandig naamwoord
Platte land
Platteland
Samenstelling in een werkwoord
Tekort komen
Tekortkomen
Samenstelling met een afleiding
Pseudo wetenschap
Pseudowetenschap
Samenstelling met een naam
Google opdracht
Googleopdracht, Google-opdracht*
* Bij samenstellingen met een bedrijfsnaam mag je ook een koppelteken toevoegen voor de leesbaarheid.
De hoofdregel is dat samenstellingen altijd aan elkaar worden geschreven. Het is ook toegestaan om streepjes toe te voegen als dat de leesbaarheid verbetert. Bij klinkerbotsing is dat zelfs verplicht.
Soort fout
Fout
Goed
Gewone samenstelling
Plagiaat controle
Plagiaatcontrole
Gewone samenstelling
Test resultaat
Testresultaat
Klinkerbotsing
Data analyse
Data-analyse
Klinkerbotsing
Alineaindeling
Alinea-indeling
Slechte leesbaarheid
Bijeffect
Bij-effect
Fouten in driedelige samenstellingen
Voorbeeld: Fout in driedelige samenstellingKorte termijn effect en sociale zekerheidsportefeuille.Voorbeeld: Correcte driedelige samenstellingKortetermijneffect en sociale-zekerheidsportefeuille.
Waarom zijn “korte termijn effect en sociale zekerheidsportefeuille” fout?
Wanneer een samenstelling uit drie of meer delen bestaat, moet deze aan elkaar of met koppeltekens worden geschreven, anders verandert de betekenis. Een “sociale zekerheidsportefeuille” is een zekerheidsportefeuille die sociaal is in plaats van een portefeuille die gaat over sociale zekerheid.
Herkennen van fouten in driedelige samenstellingen
Fout
Goed
Student advies bureau
Studentadviesbureau
Nul uren contract
Nulurencontract
Tweedehands autoverkoper
Tweedehandsautoverkoper
Korte termijn effect
Kortetermijneffect
Sociale zekerheidsportefeuille
Socialezekerheidsportefeuille
Ezelsbrug: Fouten in driedelige samenstellingen voorkomen
Twijfel je of een combinatie van drie woorden een samenstelling is? Controleer dan of het eerste deel van de samenstelling bij het tweede of het derde deel hoort.
Stel jezelf bijvoorbeeld bij het woord “langebaanwedstrijd” de vraag: is de wedstrijd lang? Als je de vraag met “ja” beantwoordt, schrijf je lange baanwedstrijd. Als het antwoord nee is en het eerste deel bij het tweede deel van de samenstelling hoort, dan schrijf je “langebaanwedstrijd” (een wedstrijd op de lange baan).
Lastig te bepalen
Stel de vraag
Dus …
Student advies bureau of studentadviesbureau
Is het bureau student advies? Nee.
Studentadviesbureau
Nul uren contract of Nulurencontract
Is het contract nul uren? Nee.
Nulurencontract
Sociale werkplaats of socialewerkplaats
Is de werkplaats sociaal? Ja.
Sociale werkplaats
Tweedehands autoverkoper of Tweedehandsautoverkoper
Is de autoverkoper tweedehands? Nee.
Tweedehandsautoverkoper
Uitleg fouten in driedelige samenstellingen
Driedelige combinaties waarvan het eerste deel wel bij het tweede hoort, maar niet bij het derde, worden aaneengeschreven. Ook mag je een of meerdere koppeltekens toevoegen als deze de leesbaarheid van het woord bevorderen.
Met een samenstelling voorkom je omslachtige beschrijvingen.
Voorbeeld: Omslachtige beschrijvingen voorkomen
Hij liet een recensie achter van vijf sterren voor het bureau dat advies geeft aan studenten.
Hij liet een vijfsterrenrecensie achter voor het studentenadviesbureau.
Wie helpt jou met nakijken?
Betrouwbare hulptroepen vinden is niet makkelijk...
Voorbeeld: Verkeerd gebruik samenstellingen met Engelse woordenCorporate governance gedachte en assessment centrum.Voorbeeld: Goed gebruik samenstellingen met Engelse woordenCorporate-governance-gedachte en assessmentcentrum.
Waarom zijn “corporate governance gedachte en assessment centrum” fout?
Samenstellingen met Engelse woorden erin schrijf je in het Nederlands aan elkaar. Wel mag je koppeltekens toevoegen, zodat de samenstelling beter te lezen is.
Herkennen van fouten in samenstellingen met Engelse woorden
Fout
Goed
Goed met streepje
Customer service afdeling
Customerserviceafdeling
Customer-service-afdeling
Business plan
Businessplan
Business-plan
Social media account
Socialmedia-account
Social-media-account
Corporate governance gedachte
Corporategovernancegedachte
Corporate-governance-gedachte
Assessment centrum
Assessmentcentrum
Assessment-centrum
Ezelsbrug: Fouten in samenstellingen met Engelse woorden voorkomen
Uitleg samenstellingen met Engelse woorden
De regels voor Engelse woorden in Nederlandse teksten zijn in beweging. De regels zijn nu als volgt:
Streepjes mogen altijd ingevoegd worden voor de leesbaarheid.
Engels(e) woord(en) die een samenstelling vormen met Nederlands woord schrijf je aan elkaar.
Engelse termen die gebruikt worden in een Nederlandse tekst schrijf je aan elkaar (alleen voor ingeburgerde woorden).
Het is soms lastig te bepalen of een woord ingeburgerd is in het Nederlands of niet. Sommige termen bevinden zich in een grijs gebied.
Is het bijvoorbeeld “content marketing” of “contentmarketing”? En is het “customerjourney” of “customer journey”? Deze termen kun je zowel met één als met meerdere klemtonen uitspreken. Dit zijn daarom lastige gevallen.
Gelukkig is er een truc: als het woord of onderdelen van het woord in het Groene Boekje staan, kun je ervan uitgaan dat ze ingeburgerd zijn.
Let op: over Engelse woorden in Nederlandse scripties bestaat discussie. Wij hebben alles op een rij gezet zodat je niet hoeft te twijfelen. Het is altijd belangrijk om consequent te zijn in de keuze die je maakt voor een bepaalde schrijfwijze.
Fouten in samenstellingen met afkortingen
Voorbeeld: Fouten in samenstellingen met afkortingenERP systeem en SWOT analyse.Voorbeeld: Correcte samenstellingen met afkortingenERP-systeem en SWOT-analyse.
Waarom zijn “ERP systeem en SWOT analyse” fout?
Samenstellingen met een afkorting erin schrijf je met een koppelteken. Dan is het duidelijk dat woorden als “ERP” en “systeem” als term bij elkaar horen.
Herkennen van fouten in samenstellingen met afkortingen
Fout
Goed
CM systeem
CM-systeem
IT oplossingen
IT-oplossingen
SWOT analyse
SWOT-analyse
Ezelsbrug: Fouten in samenstellingen met afkortingen voorkomen
Als je een afkorting ziet bij een woord dat uit twee delen bestaat, moet je een streepje toevoegen. Ook hier kun je de vraag stellen of het eerste deel bijvoeglijk gebruikt is bij het tweede. Is het systeem CM? Nee. Daarom schrijf je het woord met koppelteken.
Lastig te bepalen
Stel de vraag
Dus …
CM systeem of CM-systeem
Is het systeem CM? Nee.
CM-systeem
IT oplossingen of IT-oplossingen
Zijn de oplossingen IT? Nee.
IT-oplossingen
SWOT analyse of SWOT-analyse
Is de analyse SWOT? Nee.
SWOT-analyse
Vijf sterren recensie of vijfsterrenrecensie
Is de recensie vijf sterren? Nee.
Vijfsterrenrecensie
Uitleg samenstellingen met afkortingen
Een streepje voeg je altijd toe bij samenstellingen met afkortingen. Dit geldt ook voor samenstellingen die een cijfer, initiaalwoord, losse letter of symbool bevatten.
Soort samenstelling
Voorbeeld
Samenstelling met cijfer
30-jarige
Samenstelling met initiaalwoord
pc-gebruiker
Samenstelling met losse letter
e-mailadres
Samenstelling met symbool
21+-regeling
Fouten met woordgroepen
Voorbeeld: Verkeerd gebruik woordgroepenAdhoc en recentregeringsakkoord.Voorbeeld: Goed gebruik woordgroepenAd hoc en recent regeringsakkoord.
Waarom zijn “adhoc en recentregeringsakkoord” fout?
Dit zijn woordgroepen en deze schrijf je los. Een woordgroep is een serie woorden die bij elkaar hoort. Je kunt ze onder andere herkennen aan meerdere hoofdklemtonen.
In het voorbeeld van “recent regeringsakkoord” kun je het ook zien aan het feit dat “recent” verwijst naar het akkoord en niet naar de regering. Het is dus een bijvoeglijk naamwoord. Als je jezelf de vraag stelt “is het regeringsakkoord recent?”, dan is het antwoord “ja”. Daarom schrijf je “recent” hier los.
Herkennen van fouten met woordgroepen
Fout
Goed
Adhoc
Ad hoc
Teallentijde
Te allen tijde
Academischziekenhuis
Academisch ziekenhuis
Psychologischonderzoek
Psychologisch onderzoek
Het koninklijkinstituut
Het koninklijk instituut
Ezelsbrug: Fouten met woordgroepen voorkomen
Als het eerste woord iets zegt over het tweede, stel jezelf dan weer de vraag of het eerste woord bijvoeglijk gebruikt is.
Lastig te bepalen
Stel de vraag
Dus …
Academischziekenhuis of academisch ziekenhuis
Is het ziekenhuis academisch? Ja.
Academisch ziekenhuis
Psychologischonderzoek of psychologisch onderzoek
Is het onderzoek psychologisch? Ja.
Psychologisch onderzoek
Koninklijkinstituut of koninklijk instituut
Is het instituut koninklijk? Ja.
Koninklijk instituut
Voor woordgroepen als “ad hoc” en “te allen tijde” bestaat geen ezelsbruggetje. Van die woorden kun je de schrijfwijze nagaan in het Groene Boekje als je twijfelt.
Uitleg: Wat is het verschil tussen een woordgroep en een samenstelling?
Soms is het lastig te bepalen of iets een woordgroep of een samenstelling is. De betekenis van het woord is vaak net anders.
Woordgroep
Samenstelling
Veel gestelde vragen (veel vragen die zijn gesteld)
Veelgestelde vragen (vragen die vaak gesteld worden)
Een zwart boek (een boek met een zwarte kleur)
Een zwartboek (een publicatie van gegevens over een misstand)
Een hoge school (een hoog gelegen school)
Een hogeschool (een school voor hoger onderwijs)
Het onderscheid tussen een woordgroep en een samenstelling wordt duidelijk als je de term in het meervoud zet. In woordgroepen verbuig je de bijvoeglijke naamwoorden en in een samenstelling niet.
Het is een goed idee om je tekst te controleren met een spellingchecker als je veel algemene spelfouten maakt. Een spellingchecker lost echter niet altijd alle problemen op en geeft af en toe zelfs een verkeerd advies.
Als je echt veel moeite hebt met spelling, kun je daarom beter je tekst laten nakijken door een professional. Scribbr biedt een nakijkservice, waarbij een taalexpert je scriptie nakijkt en verbetert.
Wat vind jij van dit artikel?
Je hebt al gestemd op dit artikel. Bedankt :-)Je stem is doorgevoerd :-)Bezig met het verwerken van je stem...
Lucy is de Nederlandse Kwaliteitsmanager van Scribbr. Na een paar jaar Scribbr-editor te zijn geweest, was het tijd voor meer. Sindsdien helpt ze studenten en editors met het schrijven en nakijken van academische teksten.