Waarom verbindingswoorden essentieel zijn in elke tekst

Gepubliceerd op 20 maart 2014 door Annemarie Piersma. Laatste update op: 23 januari 2019

Met verbindingswoorden lijm je zinnen aan elkaar en geef je het verband ertussen aan. Zo zorg je voor een duidelijke rode draad en verhoog je de leesbaarheid van je tekst.

Verbindingswoorden worden ook wel signaalwoorden genoemd. Uit het woord kan je lezer het zinsverband al opmaken. Voorwaarde is wel dat je verbindingswoorden op de goede manier gebruikt. Verkeerd gebruik zorgt juist voor verwarring.

Inhoudsopgave

Juist verbindingswoord, verkeerd gebruikt
Te weinig verbindingswoorden gebruikt
Verkeerd verbindingswoord gebruikt
Veelvoorkomende verbindingswoorden en signaalwoorden en hun functie

Soort fout	Fout	Goed
Juist verbindingswoord, verkeerd gebruikt	De klanten zijn tevreden over de dienstverlening. Echter zijn niet alle klanten tevreden over de klachtenafhandeling.	De klanten zijn tevreden over de dienstverlening. Echter, niet alle klanten zijn tevreden over de klachtenafhandeling.
Te weinig verbindingswoorden gebruikt	Autorijden wordt duurder. Meer mensen kiezen voor de trein.	Autorijden wordt duurder. Daarom kiezen meer mensen voor de trein.
Verkeerd verbindingswoord gebruikt	Artikelen kunnen niet worden geruild, mits een kassabon kan worden getoond.	Artikelen kunnen niet worden geruild, tenzij een kassabon kan worden getoond.

Juist verbindingswoord, verkeerd gebruikt

Echter is dit niet bewezen = fout.

Waarom is ‘echter is dit niet bewezen’ fout?

Als ‘echter’ aan het begin van een zin staat, volgt daarna altijd een komma. De rest van de zin krijgt een ‘normale’ woordvolgorde: eerst de persoonsvorm en dan het onderwerp.

Voor ‘immers’ geldt hetzelfde als voor ‘echter’. Andere fouten die vaak worden gemaakt met verbindingswoorden: ze worden gebruikt in een verkeerde combinatie (zowel…en) of ze worden dubbelop gebruikt (tevens ook).

Herkennen van verkeerd gebruik van verbindingswoorden

Fout	Goed
Echter blijkt dit niet het geval.	Echter, dit blijkt niet het geval.
Immers moet een opsporingsambtenaar zich aan de wet houden.	Immers, een opsporingsambtenaar moet zich aan de wet houden.
Zowel het management en de werknemers reageren positief.	Zowel het management als de werknemers reageren positief.
Daarnaast wordt ook aandacht besteed aan de onderzoeksmethode.	Daarnaast wordt aandacht besteed aan de onderzoeksmethode.
Duurzame energiebronnen zoals bijvoorbeeld de zon, de wind of aardwarmte veroorzaken geen luchtvervuiling.	Duurzame energiebronnen zoals de zon, de wind of aardwarmte veroorzaken geen luchtvervuiling.
Dit is tevens ook een van de belangrijkste conclusies.	Dit is ook een van de belangrijkste conclusies.

Verkeerd gebruik van verbindingswoorden voorkomen

Veel fouten met verbindingswoorden worden gemaakt met schrijftaalwoorden, zoals echter, tevens of zowel…als. In gesproken taal hoor je dit soort woorden nooit. Als je niet zeker weet hoe je zulke verbindingswoorden moet gebruiken, kun je beter een meer gangbare variant gebruiken.

Voorbeeld 1: schrijftaal en variant

Bedrijf A maakt winst. Echter, bedrijf B maakt verlies.

Bedrijf A maakt winst, maar bedrijf B maakt verlies.

Voorbeeld 2: schrijftaal en variant

Zowel Amsterdam als Utrecht kampen met een huizentekort.

Amsterdam en Utrecht kampen met een huizentekort.

Te weinig verbindingswoorden gebruikt

Er komt zuurstof bij. Het koolzuur verdampt = onduidelijk

Waarom is dit onduidelijk?

Zonder verbindingswoorden is het niet altijd duidelijk wat de relatie tussen twee zinnen of zinsdelen is. Zo kunnen de zinnen ‘Er komt zuurstof bij. Het koolzuur verdampt.’ verschillende betekenissen hebben:

Er komt zuurstof bij, waardoor het koolzuur verdampt.
Er komt zuurstof bij, terwijl het koolzuur verdampt.
Er komt zuurstof bij, hoewel het koolzuur verdampt.

Een gebrek aan verbindingswoorden kan dus zorgen dat de lezer je tekst verkeerd interpreteert. Gebruik daarom voldoende verbindingswoorden.

Herkennen van teksten met te weinig verbindingswoorden

Onduidelijk verband	Duidelijk verband
Het genoom van de muis lijkt op dat van de mens. Er zijn veel verschillen.	Het genoom van de muis lijkt op dat van de mens. Toch zijn er veel verschillen.
Hier zijn twee redenen voor. Het kost te veel. Het is niet genoeg.	Hier zijn twee redenen voor. Ten eerste kost het te veel. Ten tweede is het niet genoeg.
De respondenten werden van tevoren geïnstrueerd. Ze weten waar ze aan toe zijn.	De respondenten werden van tevoren geïnstrueerd, zodat ze weten waar ze aan toe zijn.
Het propaangas was niet detecteerbaar. Er was ethaanthiol aan toegevoegd.	Het propaangas was niet detecteerbaar, hoewel er ethaanthiol aan toegevoegd was.
Zwakke en sterke lezers hebben baat bij verbindingswoorden.	Niet alleen zwakke, maar ook sterke lezers hebben baat bij verbindingswoorden.

Voorkomen van fouten met te weinig verbindingswoorden

Door verbindingswoorden te gebruiken, help je de lezer jouw tekst te begrijpen. Inspiratie nodig? Kijk in de lijst met veelgebruikte verbindingswoorden in scripties en hun functies.

Ontvang feedback op taal, structuur, lay-out en bronvermelding

Professionele Scribbr-editors kijken je scriptie na op:

Academisch taalgebruik
Onduidelijke zinnen
Grammaticale fouten
Interpunctie
Verboden woorden

Bekijk het voorbeeld

Verkeerd verbindingswoord gebruikt

Het interview kon niet doorgaan, omdat de geïnterviewde ziek was = fout.

Waarom is dit fout?

‘Omdat’ gebruik je bij een reden en ‘doordat’ bij een oorzaak. Op een reden kun je invloed uitoefenen, maar een oorzaak overkomt je.

Herkennen van verkeerde verbindingswoorden

Fout	Goed
Een kapvergunning is niet nodig, mits ze op de lijst met waardevolle bomen staan.	Een kapvergunning is niet nodig, tenzij ze op de lijst met waardevolle bomen staan.
Eerst worden doelen gesteld. Daarom is inzicht nodig in de doelgroep.	Eerst worden doelen gesteld. Daarvoor is inzicht nodig in de doelgroep.
Een pipet is gebruikt voor de vloeistof op te zuigen.	Een pipet is gebruikt om de vloeistof op te zuigen.
De verkoop is in 2018 gestegen met dertien procent ten opzichte van 2017, tevens is dit de grootste stijging sinds de afgelopen vijf jaar.	De verkoop is in 2018 gestegen met dertien procent ten opzichte van 2017. Dat is de grootste stijging sinds de afgelopen vijf jaar.
Tenslotte volgt de conclusie.	Ten slotte volgt de conclusie.
Veel oogsten gingen verloren omdat het vroor.	Veel oogsten gingen verloren doordat het vroor.

Verkeerde verbindingswoorden en signaalwoorden voorkomen

Verbindingswoorden zijn belangrijk voor je tekst. Let er daarom op dat je altijd het juiste verbindingswoord gebruikt, anders loop je het risico dat je tekst verkeerd begrepen wordt.

Veelvoorkomende verbindingswoorden en signaalwoorden en hun functie

Functie en uitleg	Verbindingswoord	Voorbeeldzin
Voorbeeld of toelichting In een tekst staat een uitspraak. Daarna volgen een of meer voorbeelden.	bijvoorbeeld	In het handboek zijn de belangrijkste afspraken vastgelegd, bijvoorbeeld over de levering van producten en het afhandelen van klachten.
	zo	Bij een landklimaat zijn er grote verschillen tussen de zomer en de winter. Zo zijn de winters lang en koud en de zomers kort en warm.
	zoals	De arts moet relevante gegevens over de patiënt in het dossier opnemen, zoals röntgenfoto’s en uitslagen van laboratoriumtests.
	onder andere	Op de tentoonstelling zijn topstukken te zien uit onder andere het Nationaal Museum in Gdańsk en het Museum voor Schone Kunsten en Geschiedenis in Brussel.
	ter illustratie	Zingen is populair bij vijftigplussers. Ter illustratie: in 2017 was meer dan veertig procent van de zangers ouder dan 50 jaar.
	waaronder	Populaire Europese toeristensteden, waaronder Amsterdam en Brussel, zijn overvallen door de groei van Airbnb.
Opsomming Na een uitspraak volgen verschillende zaken na elkaar.	en	Bezoekers moeten zakken, tassen en koffers laten controleren.
	zowel…als	Het bedrijf is zowel overdag als ‘s avonds bereikbaar.
	ook	Fietsers moeten in het donker een voor- en achterlicht hebben. Ook een rode achterreflector is verplicht.
	daarnaast	Daarnaast moeten beide trappers rode reflectoren hebben.
	bovendien	Een tekort aan slaap kan leiden tot een hoge bloeddruk. Bovendien vergroot het de kans op overgewicht.
	verder, voorts	Robotisering voorkomt fouten. Verder is het sneller dan wanneer het werk met de hand wordt gedaan.
	ten eerste, ten tweede, ten derde	Ten eerste is een literatuuronderzoek gedaan. Ten tweede is een praktijkonderzoek uitgevoerd.
	ten slotte, tot slot	Ten slotte volgt de conclusie.
Tijd Geeft een moment in de tijd, een chronologisch verband of een volgorde tussen zaken aan.	eerst, daarna, vervolgens	Eerst klop je boter en suiker romig. Daarna roer je er de eieren doorheen. Vervolgens schep je de bloem door het mengsel.
	toen	Hij trad af toen de Tweede Kamer een motie van wantrouwen tegen hem had aangenomen.
	nadat	Nadat hij zich had voorgesteld, liep hij naar binnen.
	terwijl	Terwijl de respondenten een enquête invulden, legde de onderzoeker hun reacties vast.
	als (zodra), wanneer	Als de vreemdeling terugkeert zonder succesvol te zijn geweest in Nederland, wordt dat gezien als falen.
	nu, over een uur, morgen, volgende week, later	Nu bespreek ik de resultaten van test 1. Later volgen de resultaten van test 2.
	voordat	Voordat ik inga op de resultaten, bespreek ik de onderzoeksmethode.
	voorafgaand	Voorafgaand aan de interviews is een vragenlijst opgesteld.
	vooralsnog, tot nog toe, tot nu toe	De buurvrouw heeft beloofd de bladeren op te ruimen, maar vooralsnog is er niets gebeurd.
Tegenstelling Er wordt iets gesteld en daarna wordt het tegengestelde beweerd.	maar	Volgens de arts heeft hij in het gesprek geen vertrouwelijke informatie gedeeld, maar alleen algemene adviezen gegeven.
	echter	Op de website stonden de openingstijden. Deze bleken echter niet te kloppen.
	toch	Hij heeft nooit een schrijfopleiding gevolgd. Toch werkt hij nu als redacteur.
	daarentegen	Mannen gaan minder hard werken als ze hun bonus verliezen. Vrouwen daarentegen werken even hard.
	enerzijds – anderzijds	Enerzijds wil ik wel op vakantie, anderzijds kan ik beter thuis gaan klussen.
	hoewel	Hoewel het overlijdensrisico is gedaald, neemt het aantal overledenen toe.
	terwijl	Dit boek is geflopt, terwijl zijn vorige boek juist een succes was.
	desondanks	In 2013 is een Energieakkoord gesloten om de CO2-uitstoot terug te dringen. Desondanks is de CO2-uitstoot alleen maar gestegen.
	daar staat tegenover	Friezen zijn trots op hun taal. Daar staat tegenover dat steeds minder Friezen de Friese taal spreken.
	in tegenstelling tot	In tegenstelling tot wat de overheid beweert, levert het fuseren van gemeenten geen geld op.
Vergelijking Twee of meer dingen worden met elkaar vergeleken.	zoals, net zoals, net als	Hij praat net zoals zijn vader.
	evenals	In Italië kun je, evenals in Griekenland, heerlijk eten.
	vergeleken met, in vergelijking met	De kans op een gevangenisstraf bij een veroordeling is in Nederland relatief hoog vergeleken met andere landen.
	hetzelfde	Tangconstructies maken een zin lastig leesbaar. Hetzelfde geldt voor de naamwoordstijl.
Reden – verklaring Er wordt een uitspraak gedaan en daarvoor wordt een reden gegeven. Een reden geeft aan waarom iemand iets wel of niet doet.	want	De onderzoeker refereert in de tekst altijd aan de bronnen die hij gebruikt, want anders pleegt hij plagiaat.
	omdat	Ik drink geen koffie na 8 uur ’s avonds omdat ik anders slecht slaap.
	doordat	De kans op een mazelenepidemie groeit doordat steeds minder mensen hun kinderen laten vaccineren.
	daarom, hierom	Luizen kunnen zich snel verspreiden onder kinderen. Daarom is het van belang om regelmatig te controleren.
	namelijk	Trek een dikke trui aan. Het is namelijk koud buiten.
	immers	In de winter groeit een boom niet. Hij heeft immers geen bladeren meer en er vindt dus geen fotosynthese meer plaats.
	aangezien	Aangezien de kans op recidive groot was, werden extra maatregelen genomen.
	dus	Ik heb hard gewerkt, dus ik heb wel een vakantie verdiend.
	daardoor, hierdoor	Hij heeft zijn been gebroken. Daardoor kan hij niet werken.
	dan ook	Het bedrijf heeft het verzoek te laat ingediend. De rechter heeft het verzoek dan ook afgewezen.
Oorzaak – gevolg Er wordt een uitspraak gedaan die een oorzaak bevat en daarna wordt het gevolg genoemd, of andersom.	door	Een bosbrand kan ontstaan door een blikseminslag.
	waardoor	Ze stond in de file, waardoor ze te laat op haar werk kwam.
	daardoor	Hij had een lekke band. Daardoor kwam hij te laat op zijn werk.
	doordat	Hij haalde zijn deadline doordat hij hard had gewerkt.
	zodat	Ik heb het meeste van tevoren gedaan, zodat ik niet in tijdnood kwam.
	vanwege	Advocaten draaien niet graag piketdiensten vanwege de lage vergoeding.
	als gevolg van	Als gevolg van een doorgeschoven lading is de achterwand van de cabine beschadigd geraakt.
	te danken aan	De positieve resultaten zijn te danken aan de toegenomen advertentie-inkomsten.
	te wijten aan	De lekkage is te wijten aan achterstallig onderhoud.
Voorwaarde Er moet eerst iets gebeuren voordat er iets anders kan gebeuren. Dat eerste is dan de voorwaarde.	als, wanneer, indien	Als ik een voldoende haal voor dit vak, ben ik geslaagd.
	mits	Zzp’ers willen graag een collectieve arbeidsongevallenverzekering, mits deze betaalbaar is.
	op voorwaarde dat	Ik geef me op voor de cursus, op voorwaarde dat jij je ook opgeeft.
	tenzij	Ik ga morgen mee fietsen, tenzij het regent.
Middel – doel Er wordt een doel genoemd en daarbij een middel waarmee dat doel bereikt kan worden.	om … te, teneinde	Om een antwoord op deze deelvraag te vinden, is literatuuronderzoek uitgevoerd.
	door … te	Je kunt het alleen leren door het te doen.
	waarmee	Het wachtwoord waarmee je probeert in te loggen, is niet correct.
	daarmee	Veel bedrijven formuleren een visie en een missie. Daarmee maken ze duidelijk waar ze voor staan.
	opdat	Ik stuur hem nog een e-mail opdat ik eindelijk antwoord krijg op mijn vraag.
	daartoe	Wij werken doelgericht aan verbetering van de zorg. Daartoe formuleren we concrete doelstellingen.
	daarvoor	Daklozen die medische zorg nodig hebben, kunnen terecht bij een straatdokter. Daarvoor gelden enkele voorwaarden.
	met als doel	De organisatie streeft naar efficiënter werken, met als doel minder werkdruk.
	door middel van	Door middel van een literatuuronderzoek wordt antwoord gegeven op de deelvragen.
Samenvatting – conclusie In de tekst wordt het belangrijkste kort samengevat.	kortom	Hij heeft de juiste opleiding, relevante ervaring en hij is een groot organisatorisch talent. Kortom, hij is de ideale kandidaat voor deze baan.
	samengevat, samenvattend	Samengevat kan worden gesteld dat wetenschappelijk bewijs voor het gebruik van spalken ontbreekt.
	dus	Minder restafval betekent minder CO2-uitstoot. Afval dat je kunt scheiden, kan worden gerecycled. En door afval te scheiden, zorgen we ervoor dat de jaarlijkse afvalstoffenheffing ook de komende jaren betaalbaar blijft. Afval scheiden is dus goed voor het milieu en je portemonnee!
	concluderend	Concluderend kan gesteld worden dat extra vitamine D voor sommige groepen mensen nodig is.
	hieruit volgt	Bitcoins zijn waarde-bestanden, die bij een betaling rechtstreeks door de betaler aan de begunstigde worden geleverd. Hieruit volgt dat een bitcoin een waarde vertegenwoordigt en overdraagbaar is.
	met andere woorden	Een punt geeft een grote scheiding aan, een komma een kleine. De puntkomma zit er tussenin. Met andere woorden: bij twijfel tussen punt of komma zet je ze allebei.

Wat vind jij van dit artikel?

Je hebt al gestemd op dit artikel. Bedankt :-) Je stem is doorgevoerd :-) Bezig met het verwerken van je stem...

Annemarie Piersma

Annemarie is senior editor bij Scribbr. Ze is een echte taalpuzzelaar die teksten graag begrijpelijk en helder maakt. Ze helpt studenten om hun verhaal zo duidelijk mogelijk over te laten komen. Ook adviseert ze editors over het nakijken van scripties.

6 reacties

Gert Loosen

20 oktober 2016 00:31

De voorbeeldzin met 'echter' is een beetje ongelukkig gekozen:
"Ze verheugde zich enorm op de reis, echter had ze de vlucht nog niet geboekt."
Beter zou zijn:
"Ze verheugde zich enorm op de reis, ze had de vlucht echter nog niet geboekt."

Zie hiervoor http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/236/echter_aan_het_begin_van_de_zin/

Beantwoorden

Lou Benders (Scribbr-team)

21 oktober 2016 15:23

Hoi Gert,

Daar heb je gelijk in! Die ga ik even aanpassen.
Bedankt! Scherp :).

Groetjes,

Lou

wannes

2 oktober 2016 13:40

deze lijst helpt mij echt heel goed bij mijn taak van nederlands

Davien

25 mei 2016 09:08

Super! Het heeft me echt geholpen! Deze site zal ik ook gebruiken voor de examens!

Nienke

16 september 2014 22:07

Zijn dit geen signaalwoorden in plaats van verbindingswoorden?

Bas Swaen (Scribbr-team)

17 september 2014 11:22

Hoi Nienke, met verbindingswoorden en signaalwoorden wordt vaak hetzelfde bedoeld. Ik heb op enkele taalwebsites gekeken en zie dat ze de begrippen als synoniem zien. Op een enkele website kom ik ook tegen dat signaalwoorden de overkoepelende term is voor verwijswoorden en verbindingswoorden.

Laat je scriptie nakijken op taal

Plagiaatcontrole voor studenten

Literatuurlijst genereren volgens de APA-stijl