Wat doe je met afkortingen in je scriptie?

Er zijn vier soorten afkortingen:

  • afkortingen voor woorden en uitdrukkingen, zoals enz. en n.a.v.
  • algemeen bekende afkortingen van namen en zelfstandig naamwoorden, zoals tv, pc, KLM en VVD.
  • niet algemeen bekende afkortingen van namen, zoals MEV.
  • Afkortingen voor maten en statistische aanduidingen.

Afkortingen als enz., n.a.v. en m.b.t. mag je nooit gebruiken in academische teksten. Deze afkortingen moet je altijd uitschrijven. Algemeen bekende afkortingen van namen kun je wel gebruiken.

Als je een afkorting gebruikt die niet algemeen bekend is, schrijf je hem de eerste keer voluit met daarachter de afkorting tussen haakjes. Zoals bij elke taalregel bestaan er een paar uitzonderingen.

Zodra je eenmaal een afkorting hebt geïntroduceerd, moet je hem consistent gebruiken en steeds op dezelfde manier schrijven. Verzin geen nieuwe afkortingen, maar gebruik alleen bestaande afkortingen.

Categorie Fout Goed
Verboden afkortingen Aan de respondenten zijn vragen gesteld m.b.t. de privésituatie, zie bijl. 1. Aan de respondenten zijn vragen gesteld met betrekking tot de privésituatie, zie bijlage 1.
Fouten met het introduceren van afkortingen Het Wereld Natuur Fonds – WNF – is een van deze organisaties. Het Wereld Natuur Fonds (WNF) is een van deze organisaties.
Afkortingen inconsistent gebruiken Het beheersen van Kwaliteit, Arbo en Milieu (KAM) is voor veel organisaties een aandachtspunt. Eerst wordt de regelgeving op het gebied van Kam besproken. Het beheersen van Kwaliteit, Arbo en Milieu (KAM) is voor veel organisaties een aandachtspunt. Eerst wordt de regelgeving op het gebied van KAM besproken.
Te veel afkortingen Het GOB is geregistreerd bij het LRKP, de KvK en GDH. Het gastouderbureau is geregistreerd bij het Landelijk Register Kinderopvang en Peuterspeelzalen (LRKP), de Kamer van Koophandel en de gemeente Den Haag.
Verkeerd geschreven afkortingen Leerlingen op HAVO-niveau stromen vaak door naar het HBO. Leerlingen op havo-niveau stromen vaak door naar het hbo.

Verboden afkortingen

Bijv. = verboden in je scriptie.

Waarom is ‘bijv.’ een verboden afkorting?

Afkortingen zoals bijv. spreek je bij het voorlezen uit als een volledig woord. Er staat bijv., maar je leest bijvoorbeeld. Dit soort afkortingen maken je tekst lastig leesbaar. Bovendien wekken ze een gehaaste indruk. Ze moeten daarom altijd worden uitgeschreven.

Verboden afkortingen herkennen

Fout Goed
m.a.w. met andere woorden
m.b.t met betrekking tot
enz. enzovoort
n.a.v. naar aanleiding van
bijv. bijvoorbeeld
m.i. mijns inziens
etc. et cetera
ong. ongeveer
incl. inclusief
bijl. bijlage
ca. circa
par. paragraaf
hst. hoofdstuk

Verboden afkortingen voorkomen

Twijfel je of een afkorting verboden is? Lees de zin waarin de afkorting staat hardop. Je hoort dan vanzelf of je de afkorting letter voor letter leest, of alsof er een volledig woord staat. In het laatste geval heb je te maken met een verboden afkorting.

Afkorting Spreek afkorting uit als…? Dus…
In par. 2.6 komt dit aan bod. paragraaf Verboden afkorting:

In paragraaf 2.6. komt dit aan bod.

Dit wordt uitgelegd m.b.v. een schema. met behulp van Verboden afkorting:

Dit wordt uitgelegd met behulp van een schema.

De uitgewerkte interviews staan op p. 23. pagina Verboden afkorting:

De uitgewerkte interviews staan op pagina 23.

Hij heeft een nieuwe pc gekocht. pee-cee Geen verboden afkorting:

Hij heeft een nieuwe pc gekocht.

Je moet een EHBO-diploma hebben. ee-haa-bee-oo Geen verboden afkorting:

Je moet een EHBO-diploma hebben.

Lees waarom zo veel studenten Scribbr inschakelen

Ontdek nakijken op taal

Fouten met het introduceren van afkortingen

Wereld Natuur Fonds – WNF – is een van deze organisaties = fout.

Waarom is – WNF – fout?

Als je een afkorting die niet algemeen bekend is, moet je uitleggen wat hij betekent, anders begrijpen lezers je tekst niet. Dat wordt altijd op dezelfde manier gedaan.

Introduceer de afkorting bij het eerste gebruik:

  • Schrijf de naam die je wilt afkorten voluit
  • Daarachter zet je de afkorting tussen haakjes.

Fouten met het introduceren van afkortingen herkennen

Fout Goed
Sinds 25 mei 2018 is de AVG van toepassing. Sinds 25 mei 2018 is de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) van toepassing.
Hiervoor is een interview gehouden met de CTO van het bedrijf. Hiervoor is een interview gehouden met de Chief Technology Officer (CTO) van het bedrijf.
In een onderzoek naar de effectiviteit van het Wereld Natuur Fonds – WNF – is het volgende naar voren gekomen. In een onderzoek naar de effectiviteit van het Wereld Natuur Fonds (WNF) is het volgende naar voren gekomen.
Het doel van dit onderzoek is om inzicht te krijgen in de verschillen tussen bedrijven in het MKB (midden- en kleinbedrijf). Het doel van dit onderzoek is om inzicht te krijgen in de verschillen tussen bedrijven in het midden- en kleinbedrijf (mkb).
Er bestaan verschillende definities van een peer-to-peer (P2P) economie. Er bestaan verschillende definities van een peer-to-peereconomie (P2P).
Bij de (MKZ)-crisis werden zo’n 60.000 koeien, varkens en schapen geruimd. Bij de mond- en klauwzeercrisis (MKZ-crisis) werden zo’n 60.000 koeien, varkens en schapen geruimd.

Ezelsbrug – fouten met het introduceren van afkortingen voorkomen

Bij het introduceren van afkortingen gaat het om drie vragen:

  • Welke afkortingen introduceer je?
  • Op welk moment introduceer je ze?
  • Hoe introduceer je ze?
Afkortingen introduceren Regel Uitzondering
Welke afkortingen introduceer je? Afkortingen van namen of termen moet je introduceren
  • Verboden afkortingen zoals ‘bijv.’
  • Afkortingen van algemeen bekende termen
  • Bij twijfel: wel introduceren
Op welk moment introduceer je ze? De eerste keer dat je ze gebruikt in je scriptie
  • Niet in kopjes of titels
  • In de samenvatting en opnieuw bij eerste gebruik in de rest van de tekst
Hoe introduceer je ze? Een afkorting van een term introduceer je altijd op dezelfde manier:

  • Schrijf de term uit.
  • De afkorting zet je er tussen haakjes achter.

Hanteer de juiste schrijfwijze.

  • Bij samenstellingen met een woord dat je wilt afkorten, schrijf je eerst de hele samenstelling voluit met de afkorting erachter.

Uitleg – fouten met het introduceren van afkortingen

Eigenlijk kun je alle afkortingen van namen introduceren, behalve als je zeker weet dat ze algemeen bekend zijn, of als een bedrijf zelf een afkorting als naam gebruikt, zoals NS of KLM. Maar zelfs dan is het niet fout om de afkorting bij het eerste gebruik te introduceren.

Uitzonderingen

Je samenvatting moet los van je scriptie gelezen kunnen worden. Schrijf afkortingen in je samenvatting daarom voluit, of introduceer de afkorting in de samenvatting én opnieuw in je scriptie. Gebruik en introduceer geen afkortingen in je hoofd- en deelvragen, titels en kopjes. Citaten neem je letterlijk over. Wordt daar de volledige term gebruikt, dan neem je die dus over.

Afkorting in een samenstelling

Bij gebruik van een afkorting in een samenstelling, bijvoorbeeld P2P-netwerk, dan schrijf je eerst de hele samenstelling voluit. De afkorting volgt er tussen haakjes achter.

Voorbeeld: afkorting in samenstelling introduceren
  • een peer-to-peer (P2P) netwerk.
  • een peer-to-peernetwerk (P2P).

Als je te maken hebt met een ingewikkelde samenstelling, is het soms beter om de zin te herschrijven.

Voorbeeld: zin herschrijven om afkorting te introduceren
  • een geestelijke-gezondheidszorgmedewerker (ggz).
  • een medewerker in de geestelijke gezondheidszorg (ggz).

Afkortingenlijst

Gebruik je veel afkortingen? Gebruik dan een afkortingenlijst die je lezer kan raadplegen wanneer hij even vergeten is waar een bepaalde afkorting voor stond.

Afkortingen inconsistent gebruiken

Het beheersen van Kwaliteit, Arbo en Milieu (KAM) is voor veel organisaties een aandachtspunt. Eerst wordt de regelgeving op het gebied van Kam besproken. = fout.

Waarom is het inconsistent gebruiken van afkortingen fout?

Zodra je een afkorting hebt geïntroduceerd, moet je hem consistent gebruiken. Je gebruikt vanaf dat moment alleen nog maar de afkorting. Hanteer de juiste schrijfwijze en schrijf de afkorting steeds op dezelfde manier.

Een uitzondering geldt voor citaten. Citaten neem je namelijk letterlijk over. Als daar een andere schrijfwijze wordt gehanteerd, dan neem je die over.

Fouten met het inconsistent gebruiken van afkortingen herkennen

Fout Goed
De geestelijke gezondheidszorg (ggz) richt zich op de preventie van psychische aandoeningen. De geestelijke gezondheidszorg is de afgelopen jaren sterk veranderd. De geestelijke gezondheidszorg (ggz) richt zich op de preventie van psychische aandoeningen. De ggz is de afgelopen jaren sterk veranderd.
De Omgevingswet wordt aangevuld met vier algemene maatregelen van bestuur (AMvB’s). Deze vier A.M.V.B’s worden hierna behandeld. De Omgevingswet wordt aangevuld met vier algemene maatregelen van bestuur (AMvB’s). Deze vier AMvB’s worden hierna behandeld.
De eerste rechtsvorm is de besloten vennootschap (BV). Eerst worden de voordelen van de B.V. besproken. Daarna komen de nadelen van de bv aan bod. De eerste rechtsvorm is de besloten vennootschap (bv). Eerst worden de voordelen van de bv besproken. Daarna komen de nadelen van de bv aan bod.
Dit gebeurt vooral in de Verenigde Staten (VS), Zuid-Amerika en Afrika. In de USA komt dit echter het vaakst voor. Dit gebeurt vooral in de Verenigde Staten (VS), Zuid-Amerika en Afrika. In de VS komt dit echter het vaakst voor.

Hoeveel fouten bevat jouw scriptie?

De taalexperts van Scribbr verbeteren gemiddeld 150 fouten per 1000 woorden. Benieuwd wat er precies wordt verbeterd? Verschuif de cursor van links naar rechts!

Scriptie nakijken op taal

Te veel afkortingen

Het GOB is geregistreerd bij het LRKP, de KvK en de GDH = fout.

Waarom is een teveel aan afkortingen fout?

Als je veel afkortingen gebruikt, is je tekst minder goed leesbaar. Gebruik niet te veel afkortingen; je lezer moet de tekst zonder moeite kunnen lezen en begrijpen.

Fouten met te veel afkortingen herkennen

Fout Goed
Het GOB is geregistreerd bij het LRKP, de KvK en de GDH. Het gastouderbureau is geregistreerd bij het Landelijk Register Kinderopvang en Peuterspeelzalen (LRKP), de Kamer van Koophandel en de gemeente Den Haag.
Op 12 september 2016 heeft Radar een tv-uitzending gewijd aan vergoedingen voor het renteverlies van banken (VRB), beter bekend onder de naam boeterente. Een VRB kan ontstaan in verschillende situaties. Op 12 september 2016 heeft Radar een tv-uitzending gewijd aan vergoedingen voor het renteverlies van banken, beter bekend onder de naam boeterente. Boeterente kan ontstaan in verschillende situaties.
Deze scriptie gaat over selectief mutisme (SM). Kinderen met deze aandoening kunnen wel spreken, maar doen dat niet overal. Deze scriptie gaat over selectief mutisme. Kinderen met deze aandoening kunnen wel spreken, maar doen dat niet overal.

Ezelsbrug – Te veel afkortingen voorkomen

Te veel afkortingen maken je tekst lastig leesbaar. Maar wat is te veel? Wanneer gebruik je een afkorting en wanneer niet? Daar zijn een paar vuistregels voor.

Geen afkorting Wel afkorting
De term komt minder dan vier keer in je scriptie voor. De term komt vaker dan vier keer in je scriptie voor
De uitgeschreven term is kort of eenvoudig. De uitgeschreven term is lang of ingewikkeld.
Er is geen bestaande afkorting voor de term. Er bestaat een afkorting voor de term.
De tekst wordt minder goed leesbaar door de afkorting. De tekst wordt beter leesbaar door de afkorting.

Verkeerd geschreven afkortingen

Leerlingen op HAVO-niveau … = fout.

Waarom is HAVO fout?

Een afkorting schrijf je in principe met kleine letters. Alleen afkortingen van namen en wetten en afkortingen van Engelse woorden schrijf je met hoofdletters. In dit soort afkortingen gebruik je geen punten of spaties.

Ook begin je een zin altijd met een hoofdletter, ook als het eerste woord een afkorting is.

Herkennen van verkeerd geschreven afkortingen

Fout Goed
VWO vwo
BTW btw
B.V. bv
TV tv
MKB mkb
CAO cao
GGZ ggz
anwb ANWB
vvd VVD

Voorkomen van verkeerd geschreven afkortingen

Twijfelgeval Regel Dus…
Een eeg (?) registreert de elektrische activiteit in de hersenen. Afkortingen schrijf je in principe met een kleine letter. Een eeg registreert de elektrische activiteit in de hersenen.
De fnv (?) is hierover in gesprek met de ns (?). Afkortingen van namen schrijf je met een hoofdletter. De FNV is hierover in gesprek met de NS.
Sinds 25 mei is de avg (?) van kracht. Afkorting van wetten schrijf je met hoofdletters, ook al bevat de uitgeschreven naam geen hoofdletters. Sinds 25 mei is de AVG van kracht.
Het concept van de amvb (?) is voorgelegd aan de Tweede Kamer. Als een andere schrijfwijze van een afkorting gebruikelijk is, neem je die schrijfwijze over. Het concept van de AMvB is voorgelegd aan de Tweede Kamer.
Een effectieve online-marketingtechniek is seo (?). Afkortingen van Engelse woorden schrijf je met een hoofdletter. Een effectieve online-marketingtechniek is SEO.
Volgens architectenweb b.v. (?) worden veel airbnb-woningen (?) aangeboden door professionele verhuurders. Als een bedrijf of organisatie zelf voor een afwijkende spelling van de afkorting heeft gekozen, dan respecteer je die schrijfwijze. Volgens Architectenweb B.V. worden veel AirBnB-woningen aangeboden door professionele verhuurders.
hbo- (?) en wo (?) -studenten zijn welkom op de open dag. Begin een zin altijd met een hoofdletter, ook als het eerste woord een afkorting is. Hbo- en wo-studenten zijn welkom op de open dag.
ipads (?) en iphones (?) zijn toegestaan. Begin een zin altijd met een hoofdletter, ook als het eerste woord een afkorting is. IPads en iPhones zijn toegestaan.

Ezelsbrug: verkeerd geschreven afkortingen voorkomen

Als je niet zeker weet of je een afkorting met kleine letters of met hoofdletters moet schrijven, kijk dan wat voor soort afkorting het is. Voor elke soort afkorting gelden namelijk andere regels.

Afkorting van… Schrijfwijze Voorbeeld
Woorden en termen Kleine letters bv, nv, cao, ggz
Namen van bedrijven of instellingen Hoofdletters,

tenzij het bedrijf of de instelling de afkorting zelf anders schrijft

EU, NATO, EVRM, NS

Maar:

AirBnB, AMvB, iPhone

Engelse leenwoorden Hoofdletters,

tenzij de afkorting is ingeburgerd

ICT, DNA, CEO

Maar:

pc, cd, dvd

Namen van wetten Hoofdletters,

tenzij een andere schrijfwijze is ingeburgerd

AOW, WOB, AWBZ, BW

Maar:

Wbp, WvS

Afkortingen aan het begin van een zin

Een zin begin je altijd met een hoofdletter. Dat doe je dus ook als de zin met een afkorting begint. Afkortingen die helemaal uit hoofdletters bestaan, houden deze hoofdletters.

Voorbeelden: afkortingen aan het begin van een zin

Pc’s worden steeds vaker verkocht. AOW’ers hebben recht op korting.

Afkortingen van Engelse woorden

Afkortingen van Engelse woorden, zoals ICT en DNA schrijf je ook met hoofdletters. Als dit soort afkortingen eenmaal zijn ingeburgerd, worden ze vaak met kleine letters geschreven: dvd, cd. Twijfel je hoe je deze afkortingen schrijft? Dan kun je ze opzoeken in het woordenboek.

Afkortingen van wetten

Afkortingen van wetten schrijf je volgens de spellingregels met hoofdletters: WOB, AWBZ, BW, ook als de uitgeschreven vorm geen hoofdletters bevat. Als een andere schrijfwijze ingeburgerd is, dan hanteer je die schrijfwijze. Twijfel je hoe een afkorting van een wet wordt geschreven? Dan kun je het beste kijken hoe de rijksoverheid de wet afkort.

Afkortingen van maten en statistische aanduidingen

Maten en statistische aanduidingen worden alleen afgekort als ze samengaan met numerieke waarden.

Voor dit onderzoek werden de gemiddelden en standaarddeviaties met elkaar vergeleken. Voor groep 1 gelden de volgende resultaten: M = 7.53 en SD = 6.85.

In dit geval wordt eerst gesproken van gemiddelden en standaarddeviaties in plaats van M en SD, omdat de termen niet gepaard gaan met getallen. Bij het bespreken van de resultaten van groep 1 gaan de termen wel samen met numerieke waarden (7.53 en 6.85) en gebruik je de afkortingen.

Afkortingen bij APA, juridische teksten en in Engelse scripties

APA en afkortingen

De APA-stijl heeft zelf ook regels opgesteld voor het gebruik van afkortingen. Maak je gebruik van de APA-stijl en heb je van je begeleider te horen gekregen dat ook de opmaak volgens de APA-stijl moet? Dan is het van belang dat je deze regels kent. We hebben de meestgebruikte afkortingen op een rijtje gezet in ons artikel over bronvermeldingen in de literatuurlijst.

Afkortingen in de lopende tekst worden bij APA op dezelfde manier geïntroduceerd als bij andere teksten: eerst de volledige term en dan de afkorting tussen haakjes.

Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) doet onderzoek naar de bevolking. Het CBS publiceert jaarlijks circa 25 onderzoeken.

Juridische teksten

Voor juridische teksten gelden soms andere regels. Als je een juridische scriptie schrijft, ga dan altijd goed na wat de regels zijn bij jouw opleiding. We hebben een samenvatting gemaakt van de regels die de Leidraad voor juridische auteurs heeft opgesteld.

Afkortingen in Engelse scripties

Afkortingen in Engelse scripties worden weliswaar op dezelfde manier geïntroduceerd, maar hiervoor gelden ook nog een paar andere regels! Schrijf je je scriptie in het Engels? Lees dan ons artikel over afkortingen en acroniemen in Engelse scripties.

Veelgestelde vragen

Welke soorten afkortingen zijn er?

Er zijn vier soorten afkortingen:

  • afkortingen voor woorden en uitdrukkingen, zoals enz. en n.a.v.
  • algemeen bekende afkortingen van namen en zelfstandig naamwoorden, zoals tv, pc, KLM en VVD.
  • niet algemeen bekende afkortingen van namen, zoals MEV.
  • Afkortingen voor maten en statistische aanduidingen.
Bekijk ons artikel over het uitschrijven van afkortingen.
Hoe introduceer je afkortingen?

Je introduceert afkortingen door eerst de volledige term te noemen en vervolgens de afkorting tussen haakjes te plaatsen. Vanaf dat moment gebruik je alleen nog de afkorting.

Het beheersen van Kwaliteit, Arbo en Milieu (KAM) is voor veel organisaties moeilijk. KAM krijgt vaak te weinig aandacht.
Moet je afkortingen voor woorden en uitdrukkingen introduceren?

Afkortingen voor woorden en uitdrukkingen, zoals enz. en n.a.v., mag je niet gebruiken in een scriptie. In plaats daarvan gebruik je het volledige woord of de gehele woordgroep.

Afkortingen voor zelfstandig naamwoorden en namen mag je wel gebruiken, en deze hoef je niet te introduceren als ze algemeen bekend zijn.

Mocht je twijfelen of je lezerspubliek de afkorting kent, introduceer deze dan voor de zekerheid.

Citeer dit Scribbr-artikel

Als je naar deze bron wilt verwijzen, kun je de bronvermelding kopiëren of op “Citeer dit Scribbr-artikel” klikken om de bronvermelding automatisch toe te voegen aan onze gratis Bronnengenerator.

Piersma, A. (2022, 26 juli). Wat doe je met afkortingen in je scriptie?. Scribbr. Geraadpleegd op 18 maart 2024, van https://www.scribbr.nl/academische-stijlregels/afkortingen-gebruiken-een-scriptie/

Wat vind jij van dit artikel?
Annemarie Piersma

Annemarie is senior editor bij Scribbr. Ze is een echte taalpuzzelaar die teksten graag begrijpelijk en helder maakt. Ze helpt studenten om hun verhaal zo duidelijk mogelijk over te laten komen. Ook adviseert ze editors over het nakijken van scripties.