Samenstellingen in scripties: los of aan elkaar? | Voorbeelden

Woorden worden vaak onterecht los van elkaar geschreven in scripties, vooral bij samenstellingen. Deze schrijf je in het Nederlands aan elkaar, eventueel met koppelteken.

De invloed van het Engels speelt een grote rol. In het Engels schrijf je samenstellingen juist los van elkaar en dat zorgt voor verwarring.

Soort fout Fout Goed
Tweedelige samenstelling Scriptie begeleider Scriptiebegeleider
Driedelige samenstelling Lange termijn planning Langetermijnplanning
Samenstelling met Engelse woorden Affiliate marketing overeenkomst Affiliatemarketingovereenkomst, Affiliate-marketing-overeenkomst, Affiliatemarketing-overeenkomst
Afkorting SWOT analyse SWOT-analyse
Woordgroep Adfundum Ad fundum

Fouten in tweedelige samenstellingen

Voorbeeld: Verkeerd gebruik samenstellingen
Scriptie begeleider, hoge school en interim bestuur.
Voorbeeld: Goed gebruik samenstellingen
Scriptiebegeleider, hogeschool en interim-bestuur.

Waarom zijn “scriptie begeleider, hoge school en interim bestuur” fout?

In het Nederlands schrijf je samenstellingen aan elkaar of met een koppelteken. Als je deze los schrijft, kan er onduidelijkheid ontstaan over de betekenis. Zo is een hoge school een school die letterlijk hoog is, terwijl een hogeschool een school is waar hoger onderwijs wordt gegeven.

Herkennen van fouten in tweedelige samenstellingen

Fout Goed
Hoofd vraag Hoofdvraag
Voor onderzoek Vooronderzoek
Probleem analyse Probleemanalyse
Onderzoeks voorstel Onderzoeksvoorstel
Vervolg studie Vervolgstudie

Ezelsbrug: Fouten in tweedelige samenstellingen voorkomen

Als je twijfelt of iets een tweedelige samenstelling is, bedenk dan dat iets een samenstelling is wanneer twee (of meer) woorden een geheel vormen. Dan heeft het woord ook één hoofdklemtoon.

Eén hoofdklemtoon Meerdere hoofdklemtonen
De probléémanalyse moest bepaald worden Omdat aan het probléém analýse voorafging
In het vóóronderzoek kies je een onderwerp Vóór ónderzoek is het van belang een plan van aanpak te schrijven

Mocht dat lastig zijn, dan kun je jezelf de vraag stellen of het eerste deel van de woordcombinatie bijvoeglijk gebruikt is bij het tweede. Als dat zo is, is het geen samenstelling en schrijf je het woord los.

Bij samenstellingen is het antwoord op de vraag vaak gek. Dan weet je dat het woord aan elkaar moet.

Lastig te bepalen Stel de vraag Dus …
Grote school of groteschool Is de school groot? Ja. Grote school
Hoofd vraag of Hoofdvraag Is de vraag hoofd? Nee. Hoofdvraag
Probleem analyse of Probleemanalyse Is de analyse probleem? Nee. Probleemanalyse
Vervolg studie of vervolgstudie Is de studie vervolg? Nee. Vervolgstudie

Uitleg tweedelige samenstellingen

Je kunt in het Nederlands eindeloos veel samenstellingen maken. Dit kun je doen met zelfstandig naamwoorden, bijvoeglijke naamwoorden, werkwoorden en afleidingen.

Voorbeeld Fout Goed
Samenstelling met zelfstandig naamwoorden Referentie stijl Referentiestijl
Samensteling met bijvoeglijk naamwoord – zelfstandig naamwoord Platte land Platteland
Samenstelling in een werkwoord Tekort komen Tekortkomen
Samenstelling met een afleiding Pseudo wetenschap Pseudowetenschap
Samenstelling met een naam Google opdracht Googleopdracht, Google-opdracht*
* Bij samenstellingen met een bedrijfsnaam mag je ook een koppelteken toevoegen voor de leesbaarheid.

De hoofdregel is dat samenstellingen altijd aan elkaar worden geschreven. Het is ook toegestaan om streepjes toe te voegen als dat de leesbaarheid verbetert. Bij klinkerbotsing is dat zelfs verplicht.

Soort fout Fout Goed
Gewone samenstelling Plagiaat controle Plagiaatcontrole
Gewone samenstelling Test resultaat Testresultaat
Klinkerbotsing Data analyse Data-analyse
Klinkerbotsing Alineaindeling Alinea-indeling
Slechte leesbaarheid Bijeffect Bij-effect

Ontvang feedback op taal, structuur, lay-out en bronvermelding

Professionele Scribbr-editors kijken je scriptie na op:

  • Academisch taalgebruik
  • Onduidelijke zinnen
  • Grammaticale fouten
  • Interpunctie
  • Verboden woorden

Bekijk het voorbeeld

Fouten in driedelige samenstellingen

Voorbeeld: Fout in driedelige samenstelling
Korte termijn effect en sociale zekerheidsportefeuille.
Voorbeeld: Correcte driedelige samenstelling
Kortetermijneffect en sociale-zekerheidsportefeuille.

Waarom zijn “korte termijn effect en sociale zekerheidsportefeuille” fout?

Wanneer een samenstelling uit drie of meer delen bestaat, moet deze aan elkaar of met koppeltekens worden geschreven, anders verandert de betekenis. Een “sociale zekerheidsportefeuille” is een zekerheidsportefeuille die sociaal is in plaats van een portefeuille die gaat over sociale zekerheid.

Herkennen van fouten in driedelige samenstellingen

Fout Goed
Student advies bureau Studentadviesbureau
Nul uren contract Nulurencontract
Tweedehands autoverkoper Tweedehandsautoverkoper
Korte termijn effect Kortetermijneffect
Sociale zekerheidsportefeuille Socialezekerheidsportefeuille

Ezelsbrug: Fouten in driedelige samenstellingen voorkomen

Twijfel je of een combinatie van drie woorden een samenstelling is? Controleer dan of het eerste deel van de samenstelling bij het tweede of het derde deel hoort.

Stel jezelf bijvoorbeeld bij het woord “langebaanwedstrijd” de vraag: is de wedstrijd lang? Als je de vraag met “ja” beantwoordt, schrijf je lange baanwedstrijd. Als het antwoord nee is en het eerste deel bij het tweede deel van de samenstelling hoort, dan schrijf je “langebaanwedstrijd” (een wedstrijd op de lange baan).

Lastig te bepalen Stel de vraag Dus …
Student advies bureau of studentadviesbureau Is het bureau student advies? Nee. Studentadviesbureau
Nul uren contract of Nulurencontract Is het contract nul uren? Nee. Nulurencontract
Sociale werkplaats of socialewerkplaats Is de werkplaats sociaal? Ja. Sociale werkplaats
Tweedehands autoverkoper of Tweedehandsautoverkoper Is de autoverkoper tweedehands? Nee. Tweedehandsautoverkoper

Uitleg fouten in driedelige samenstellingen

Driedelige combinaties waarvan het eerste deel wel bij het tweede hoort, maar niet bij het derde, worden aaneengeschreven. Ook mag je een of meerdere koppeltekens toevoegen als deze de leesbaarheid van het woord bevorderen.

Met een samenstelling voorkom je omslachtige beschrijvingen.

Voorbeeld: Omslachtige beschrijvingen voorkomen
  • Hij liet een recensie achter van vijf sterren voor het bureau dat advies geeft aan studenten.
  • Hij liet een vijfsterrenrecensie achter voor het studentenadviesbureau.

Samenstellingen met Engelse woorden

Voorbeeld: Verkeerd gebruik samenstellingen met Engelse woorden
Corporate governance gedachte en assessment centrum.
Voorbeeld: Goed gebruik samenstellingen met Engelse woorden
Corporate-governance-gedachte en assessmentcentrum.

Waarom zijn “corporate governance gedachte en assessment centrum” fout?

Samenstellingen met Engelse woorden erin schrijf je in het Nederlands aan elkaar. Wel mag je koppeltekens toevoegen, zodat de samenstelling beter te lezen is.

Herkennen van fouten in samenstellingen met Engelse woorden

Fout Goed Goed met streepje
Customer service afdeling Customerserviceafdeling Customer-service-afdeling
Business plan Businessplan Business-plan
Social media account Socialmedia-account Social-media-account
Corporate governance gedachte Corporategovernancegedachte Corporate-governance-gedachte
Assessment centrum Assessmentcentrum Assessment-centrum

Ezelsbrug: Fouten in samenstellingen met Engelse woorden voorkomen

Uitleg samenstellingen met Engelse woorden

De regels voor Engelse woorden in Nederlandse teksten zijn in beweging. De regels zijn nu als volgt:

  • Streepjes mogen altijd ingevoegd worden voor de leesbaarheid.
  • Engels(e) woord(en) die een samenstelling vormen met Nederlands woord schrijf je aan elkaar.
  • Engelse termen die gebruikt worden in een Nederlandse tekst schrijf je aan elkaar (alleen voor ingeburgerde woorden).

Het is soms lastig te bepalen of een woord ingeburgerd is in het Nederlands of niet. Sommige termen bevinden zich in een grijs gebied.

Is het bijvoorbeeld “content marketing” of “contentmarketing”? En is het “customerjourney” of “customer journey”? Deze termen kun je zowel met één als met meerdere klemtonen uitspreken. Dit zijn daarom lastige gevallen.

Gelukkig is er een truc: als het woord of onderdelen van het woord in het Groene Boekje staan, kun je ervan uitgaan dat ze ingeburgerd zijn.

Lastig te bepalen Groene boekje? Dus …
Content marketing of Contentmarketing Content → Ja.
Marketing → Ja.
Contentmarketing en Content-marketing
Customer journey of Customerjourney Customer → Nee.
Journey → Nee.
Customer journey
Finance control of Financecontrol Finance → Ja.
Control → Nee.
Financecontrol en Finance-control
Quality management of Qualitymanagement Quality → Nee.
Management → Ja.
Qualitymanagement en Quality-management

Let op: over Engelse woorden in Nederlandse scripties bestaat discussie. Wij hebben alles op een rij gezet zodat je niet hoeft te twijfelen. Het is altijd belangrijk om consequent te zijn in de keuze die je maakt voor een bepaalde schrijfwijze.

Fouten in samenstellingen met afkortingen

Voorbeeld: Fouten in samenstellingen met afkortingen
ERP systeem en SWOT analyse.
Voorbeeld: Correcte samenstellingen met afkortingen
ERP-systeem en SWOT-analyse.

Waarom zijn “ERP systeem en SWOT analyse” fout?

Samenstellingen met een afkorting erin schrijf je met een koppelteken. Dan is het duidelijk dat woorden als “ERP” en “systeem” als term bij elkaar horen.

Herkennen van fouten in samenstellingen met afkortingen

Fout Goed
CM systeem CM-systeem
IT oplossingen IT-oplossingen
SWOT analyse SWOT-analyse

Ezelsbrug: Fouten in samenstellingen met afkortingen voorkomen

Als je een afkorting ziet bij een woord dat uit twee delen bestaat, moet je een streepje toevoegen. Ook hier kun je de vraag stellen of het eerste deel bijvoeglijk gebruikt is bij het tweede. Is het systeem CM? Nee. Daarom schrijf je het woord met koppelteken.

Lastig te bepalen Stel de vraag Dus …
CM systeem of CM-systeem Is het systeem CM? Nee. CM-systeem
IT oplossingen of IT-oplossingen Zijn de oplossingen IT? Nee. IT-oplossingen
SWOT analyse of SWOT-analyse Is de analyse SWOT? Nee. SWOT-analyse
Vijf sterren recensie of vijfsterrenrecensie Is de recensie vijf sterren? Nee. Vijfsterrenrecensie

Uitleg samenstellingen met afkortingen

Een streepje voeg je altijd toe bij samenstellingen met afkortingen. Dit geldt ook voor samenstellingen die een cijfer, initiaalwoord, losse letter of symbool bevatten.

Soort samenstelling Voorbeeld
Samenstelling met cijfer 30-jarige
Samenstelling met initiaalwoord pc-gebruiker
Samenstelling met losse letter e-mailadres
Samenstelling met symbool 21+-regeling

Ontvang feedback op taal, structuur, lay-out en bronvermelding

Professionele Scribbr-editors kijken je scriptie na op:

  • Academisch taalgebruik
  • Onduidelijke zinnen
  • Grammaticale fouten
  • Interpunctie
  • Verboden woorden

Bekijk het voorbeeld

Fouten met woordgroepen

Voorbeeld: Verkeerd gebruik woordgroepen
Adhoc en recentregeringsakkoord.
Voorbeeld: Goed gebruik woordgroepen
Ad hoc en recent regeringsakkoord.

Waarom zijn “adhoc en recentregeringsakkoord” fout?

Dit zijn woordgroepen en deze schrijf je los. Een woordgroep is een serie woorden die bij elkaar hoort. Je kunt ze onder andere herkennen aan meerdere hoofdklemtonen.

In het voorbeeld van “recent regeringsakkoord” kun je het ook zien aan het feit dat “recent” verwijst naar het akkoord en niet naar de regering. Het is dus een bijvoeglijk naamwoord. Als je jezelf de vraag stelt “is het regeringsakkoord recent?”, dan is het antwoord “ja”. Daarom schrijf je “recent” hier los.

Herkennen van fouten met woordgroepen

Fout Goed
Adhoc Ad hoc
Teallentijde Te allen tijde
Academischziekenhuis Academisch ziekenhuis
Psychologischonderzoek Psychologisch onderzoek
Het koninklijkinstituut Het koninklijk instituut

Ezelsbrug: Fouten met woordgroepen voorkomen

Als het eerste woord iets zegt over het tweede, stel jezelf dan weer de vraag of het eerste woord bijvoeglijk gebruikt is.

Lastig te bepalen Stel de vraag Dus …
Academischziekenhuis of academisch ziekenhuis Is het ziekenhuis academisch? Ja. Academisch ziekenhuis
Psychologischonderzoek of psychologisch onderzoek Is het onderzoek psychologisch? Ja. Psychologisch onderzoek
Koninklijkinstituut of koninklijk instituut Is het instituut koninklijk? Ja. Koninklijk instituut

Voor woordgroepen als “ad hoc” en “te allen tijde” bestaat geen ezelsbruggetje. Van die woorden kun je de schrijfwijze nagaan in het Groene Boekje als je twijfelt.

Uitleg: Wat is het verschil tussen een woordgroep en een samenstelling?

Soms is het lastig te bepalen of iets een woordgroep of een samenstelling is. De betekenis van het woord is vaak net anders.

Woordgroep Samenstelling
Veel gestelde vragen (veel vragen die zijn gesteld) Veelgestelde vragen (vragen die vaak gesteld worden)
Een zwart boek (een boek met een zwarte kleur) Een zwartboek (een publicatie van gegevens over een misstand)
Een hoge school (een hoog gelegen school) Een hogeschool (een school voor hoger onderwijs)

Het onderscheid tussen een woordgroep en een samenstelling wordt duidelijk als je de term in het meervoud zet. In woordgroepen verbuig je de bijvoeglijke naamwoorden en in een samenstelling niet.

Woordgroep Samenstelling
Vele gestelde vragen Veelgestelde vragen
De zwarte boeken De zwartboeken
De hoge scholen De hogescholen

Veelgestelde vragen

Wat is een samenstelling?

Een samenstelling is een combinatie van woorden die samen weer een nieuw woord vormen. Voorbeelden hiervan zijn:

  • fietstas (fiets + tas)
  • kaasschaaf (kaas + schaaf)
  • kipburger (kip + burger)

In het Nederlands schrijf je samenstellingen aan elkaar, terwijl je in het Engels een spatie gebruikt.

Hoe schrijf je een samenstelling met een afkorting?

In het Nederlands schrijf je samenstellingen aan elkaar, ook als deze een afkorting bevatten.

  • SWOT-analyse
  • ERP-systeem
  • IT-team
Hoe voorkom je spelfouten?

Het is een goed idee om je tekst te controleren met een spellingchecker als je veel algemene spelfouten maakt. Een spellingchecker lost echter niet altijd alle problemen op en geeft af en toe zelfs een verkeerd advies.

Als je zeker wilt weten dat je een goede spellingscontrole uitvoert, kun je gebruikmaken van Scribbrs gratis spellingscontrole.

Tip
Als je echt veel moeite hebt met spelling en zelfs met behulp van onze spellingscontrole nog twijfelt aan je tekst, kun je beter je tekst laten nakijken door een professional. Scribbr biedt een nakijkservice, waarbij een taalexpert je scriptie nakijkt en verbetert.

Citeer dit Scribbr-artikel

Als je naar deze bron wilt verwijzen, kun je de bronvermelding kopiëren of op “Citeer dit Scribbr-artikel” klikken om de bronvermelding automatisch toe te voegen aan onze gratis Bronnengenerator.

Vleeshouwers, L. (2023, 20 maart). Samenstellingen in scripties: los of aan elkaar? | Voorbeelden. Scribbr. Geraadpleegd op 18 maart 2024, van https://www.scribbr.nl/taalregels-schrijftips/aaneenschrijven-van-woorden-en-samenstellingen/

Wat vind jij van dit artikel?
Lucy Vleeshouwers

Lucy is de Nederlandse Kwaliteitsmanager van Scribbr. Na een paar jaar Scribbr-editor te zijn geweest, was het tijd voor meer. Sindsdien helpt ze studenten en editors met het schrijven en nakijken van academische teksten.