Het model van Lalonde | Uitleg & Voorbeelden
Het model van Lalonde (1974) maakt een onderscheid tussen vier soorten determinanten die samen iemands gezondheid bepalen:
- Biologische factoren: bijvoorbeeld erfelijkheid, later verworven verwondingen
- Zorgvoorzieningen: bijvoorbeeld kwaliteit en beschikbaarheid van de zorg
- Leefstijl: bijvoorbeeld voeding en beweging
- Omgeving: bijvoorbeeld sociaal-culturele of politieke factoren
Een andere naam voor het Lalonde model is het Health Field Concept. Het model wordt voornamelijk gebruikt door gezondheidswetenschappers, de World Health Organisation (WHO), artsen en verpleegkundigen.
Determinanten van gezondheid
Een gezondheidsdeterminant is een factor die invloed heeft op iemands gezondheid. Volgens het model van Lalonde kunnen deze gezondheidsdeterminanten in vier categorieën worden verdeeld.
- Biologische factoren
- Zorgvoorzieningen
- Leefstijl
- Omgeving
Roos en Linde hebben allebei een erfelijke aanleg voor verslaving (biologisch):
- Roos groeit op in een huis zonder mensen met een verslaving (omgeving) en haar huisarts heeft haar op haar veertiende goed voorgelicht over de gevaren van drugs (zorgvoorzieningen).
- Linde woont bij haar ouders die drugsverslaafd zijn (omgeving). Ze werkt bijna 80 uur per week om te kunnen bijdragen aan het huishouden, waardoor ze veel stress ervaart (leefstijl).
Hoewel ze allebei een erfelijke aanleg voor verslaving hebben, is het risico op een drugsverslaving waarschijnlijk groter voor Linde dan voor Roos, omdat Lindes omgeving en stressvolle leefstijl het risico versterken. De omgeving en zorgvoorzieningen bij Roos zorgen er juist voor dat de biologische risicofactor (deels) wordt opgeheven.
Biologische factoren
Biologische of endocriene factoren zijn individuele verschillen die ontstaan bij de geboorte of later worden verworven (zoals bij een ongeluk). Voorbeelden hiervan zijn:
- Geslacht
- Erfelijke aanleg voor Alzheimer
- Niet-aangeboren hersenletsel
Na onderzoek blijkt dat er sprake is van een BRCA1-mutatie. Deze biologische factor is de oorzaak van de kanker en heeft daardoor de gezondheid beïnvloed.
Zorgvoorzieningen
De tweede factor “zorgvoorzieningen” heeft betrekking op de kwaliteit, organisatie en beschikbaarheid van preventieve en curatieve zorg.
- Voorlichting vanuit huisarts of zorginstellingen
- Wachttijden voor behandelingen
- Mate waarin je lijkt op mensen uit de steekproeven voor wetenschappelijk onderzoek
Zo worden vaker witte participanten ingezet dan participanten van kleur. Vervolgens worden de resultaten van deze eerste groep gegeneraliseerd naar de tweede groep, terwijl er wezenlijke verschillen kunnen bestaan tussen witte mensen en mensen van kleur.
Een voorbeeld hiervan is geneesmiddelmetabolisme (snelheid waarmee het lichaam medicatie aantast en afbreekt). Op basis van onderzoek met witte participanten werd de effectiviteit van codeïne als pijnstiller vastgesteld. Echter, over het algemeen zijn witte mensen bijvoorbeeld gevoeliger voor het effect van codeïne dan mensen van Oost-Aziatische afkomst, waardoor deze laatste groep er minder van voelt.
Doordat wetenschappelijk onderzoek niet altijd representatieve steekproeven gebruikt, zijn de uitkomsten vaak relevanter voor witte mensen, waardoor de kwaliteit van zorg voor hen beter is dan voor mensen van kleur.
Leefstijl
De factor “leefstijl” heeft betrekkingen op gedragingen van het individu die de gezondheid kunnen beïnvloeden:
- Voedingspatroon
- Bewegingspatroon
- Seksuele activiteit
- Rick heeft 1 bedpartner in 12 maanden gehad. In alle gevallen gebruikte hij condooms.
- Robert heeft 24 bedpartners in 12 maanden gehad. In alle gevallen gebruikte hij geen condooms.
Door Roberts leefstijl (wisselende bedpartners en geen voorbehoedsmiddelen) is het risico op een soa hoger dan bij Rick (vaste bedpartner en wel voorbehoedsmiddelen).
Omgeving
Omgevingsfactoren zijn sociale, economische, culturele of politieke factoren die van invloed zijn op de gezondheid. Er kan een onderscheid worden gemaakt tussen omgevingsfactoren met directe impact (fysieke omgeving) of indirecte impact (maatschappelijke omgeving).
Fysieke omgeving & directe impact
- Fijnstof
- Woningkwaliteit
- Geluidsoverlast
Maatschappelijke omgeving & indirecte impact
- Inkomen
- Opleidingsniveau
- Sociale kring
Stel je voor dat de supermarktprijzen opnieuw stijgen. Vlees, groenten en fruit zijn 30% duurder geworden, terwijl friet, sauzen en snoep slechts een paar cent duurder zijn geworden.
- Families die weinig geld te besteden hebben zullen eerder voor het ongezonde eten kiezen, omdat ze niet de luxe hebben om vlees, groenten en fruit te kopen.
- Families die veel geld te besteden hebben kunnen ondanks de prijsstijging nog steeds voldoende groenten, fruit en vlees kopen.
De familieleden die minder geld te besteden hebben zijn vaker ziek dan de familieleden met meer geld. Door de omgevingsfactor “inkomen” kunnen de families met minder geld er namelijk geen gezonde leefstijl op nahouden. Deze leefstijl heeft op zijn beurt weer invloed op de gezondheid.
Andere interessante artikelen over modellen
Ben je op zoek naar informatie over andere modellen in je scriptie? Kijk dan ook eens naar onderstaande artikelen met een uitgebreide uitleg, afbeeldingen en voorbeelden!
Marketingplan en marketingstrategie
Markt- en concurrentieanalyses
Afnemersanalyses
Veelgestelde vragen
- Wat is het Health Field Concept?
-
Het Health Field Concept is een andere benaming voor het model van Lalonde (1974). Dit model vat gezondheidsdeterminanten samen in vier categorieën:
- Biologische factoren
- Zorgvoorzieningen
- Leefstijl
- Omgeving
- Welke determinanten kent het model van Lalonde?
-
Het model van Lalonde maakt onderscheid tussen vier gezondheidsdeterminanten:
- Biologische factoren
- Zorgvoorzieningen
- Leefstijl
- Omgeving
In sommige gevallen wordt het laatste type, omgeving, nog gesplitst in de fysieke omgeving en de maatschappelijke omgeving.
- Wie is Marc Lalonde?
-
Marc Lalonde is een gepensioneerde Canadese politicus. In 1974 introduceerde hij het Health Field Concept om een nieuw perspectief te bieden op gezondheidszorg en gezondheidsongelijkheid in Canada.
Een andere benaming voor het Health Field Concept is het model van Lalonde.
Bronnen voor dit artikel
We raden studenten sterk aan om bronnen te gebruiken. Je kunt verwijzen naar ons artikel (APA-stijl) of je verdiepen in onderstaande bronnen.
Citeer dit Scribbr-artikelMerkus, J. (2023, 18 december). Het model van Lalonde | Uitleg & Voorbeelden. Scribbr. Geraadpleegd op 9 december 2024, van https://www.scribbr.nl/modellen/model-van-lalonde/
Hancock, T. (1986). Lalonde and beyond: Looking back at “A New Perspective on the Health of Canadians”. Health Promotion International, 1(1), 93–100. https://doi.org/10.1093/heapro/1.1.93
Tulchinsky, T. H. (2018). Marc Lalonde, the Health Field Concept and Health Promotion. Elsevier eBooks, 523–541. https://doi.org/10.1016/b978-0-12-804571-8.00028-7
