Wat Is een Contaminatie? | Betekenis & Voorbeelden
Een contaminatie is een onjuiste combinatie of verhaspeling van twee woorden of woordgroepen die vaak op elkaar lijken in betekenis of gebruik.
Vaak worden de verhaspelde vormen structureel, door een grote groep, en gedurende een lange periode gebruikt. Dit kan leiden tot inburgering of acceptatie van de vorm als standaardtaal.
Ook worden contaminaties soms bewust gebruikt in spreektaal of informele teksten, bijvoorbeeld als grapje.
- De mentor sprak met de klas over de examenantwoorden die rondcirculeren.
- Het is “rondgaan” of “circuleren”, maar niet “rondcirculeren”.
- Amina irriteert zich aan de muziek van de buren.
- Het is “irriteren” of “zich ergeren”, maar niet “zich irriteren”.
- Lars kan nogal scherp uit de bocht komen.
- Het is “scherp uit de hoek komen” of “uit de bocht vliegen”, maar niet “scherp uit de bocht komen”.
Probeer de gratis Scribbr Grammatica Check
Geaccepteerde vs foutieve contaminaties
Er zijn veel contaminaties die na lang (verkeerd) gebruik worden opgenomen in de standaardtaal. Taal is heel veranderlijk, dus verhaspelingen die nu nog worden afgekeurd zouden over enkele jaren ingeburgerd kunnen raken.
| Voorbeelden: Geaccepteerde contaminaties | Voorbeelden: Foutieve contaminaties |
|---|---|
| Ik vind het niet prettig als je me bekritiseert. [beoordelen en kritiseren] |
Deze tas kost veel te duur. [duur zijn en veel kosten] |
| Deze cursus maakt onderdeel uit van de master. [deel uitmaken van en onderdeel zijn van] | Wat weegt deze koffer zwaar! [zwaar zijn en veel wegen] |
| Kun jij dat rapport nog even doormailen? [doorsturen en mailen] | Kun je dat even voor mij nachecken? [nakijken en checken] |
Voorbeelden van een contaminatie
Er zijn veel verhaspelingen mogelijk, maar veelvoorkomende contaminaties zijn:
- Optelefoneren (uit opbellen en telefoneren)
- Opnoteren (uit opschrijven en noteren)
- Overnieuw (uit over en opnieuw)
- Zich beseffen (uit zich realiseren en beseffen)
- Zich irriteren (uit zich ergeren en irriteren)
- Rondcirculeren (uit rondgaan en circuleren)
- Mond-op-mondreclame (uit mond-op-mondbeademing en mond-tot-mondreclame)
Is het een pleonasme, tautologie of contaminatie?
Een contaminatie wordt vaak verward met een pleonasme of tautologie, maar deze drie stijlfouten verschillen (subtiel) van elkaar.
- Een contaminatie is een onjuiste combinatie van twee woorden of woordgroepen die vaak op elkaar lijken in betekenis of gebruik. Een voorbeeld is “optelefoneren” (in plaats van opbellen of telefoneren).
- Een pleonasme is een uitdrukking waarin een noodzakelijke eigenschap van een hoofdwoord nogmaals wordt benoemd. Een voorbeeld is “nat water”.
- Een tautologie treedt op als je twee woorden gebruikt die hetzelfde betekenen. Een voorbeeld is “vast en zeker” of “daarnaast … ook”.
- Contaminatie: Leo beseft zich niet hoeveel geluk hij heeft gehad.
- Het is óf beseffen óf zich realiseren, maar niet “zich beseffen”.
- Pleonasme: Het rode bloed druppelde uit zijn wondje.
- Bloed is in de regel altijd rood.
- Tautologie: Ik mag deze tweedehands bank gratis en voor niets ophalen.
- “Gratis” en “voor niets” betekenen hetzelfde (stijlfiguur voor nadruk).
Quiz: Pleonasme, tautologie of contaminatie?
Bepaal of het om een pleonasme, tautologie of contaminatie gaat.
- Kun je die laatste opgave overnieuw doen?
- Tevens vind ik het ook leuk om oma dit weekend te bezoeken
- De opzettelijke brandstichting was het nieuws van de dag.
- Mijn arm is bont en blauw van de val.
- Lale, kun jij het telefoonnummer van Leah even opnoteren?
- Met deze laarzen kan ik door de witte sneeuw lopen zonder koude voeten te krijgen.
- Denk jij dat ze voor altijd en eeuwig bij elkaar zullen blijven?
- Laura’s cijfers stegen omhoog na haar bijlessen.
- Contaminatie. De uitdrukking is “opnieuw” of “over”, maar niet “overnieuw”.
- Tautologie. “Tevens” en “ook” betekenen hetzelfde (stijlfout).
- Pleonasme. De eigenschap “opzettelijk” is onlosmakelijk verbonden met het woord “brandstichting”.
- Tautologie. “Bont” en “blauw” betekenen hetzelfde (vaste combinatie, stijlfiguur)
- Contaminatie. De uitdrukking is “opschrijven” of “noteren”, maar niet “opnoteren”.
- Pleonasme. De eigenschap “witte” is onlosmakelijk verbonden met het woord “sneeuw”.
- Tautologie. “Eeuwig” en “altijd” betekenen hetzelfde (vaste combinatie, stijlfiguur).
- Pleonasme. “Stijgen” is altijd “omhoog”; die eigenschap is onlosmakelijk verbonden met het woord.
Andere interessante taalartikelen
Op zoek naar meer artikelen over definities, afkortingen, veelgemaakte fouten en stijlfiguren? Bekijk dan ook eens onderstaande artikelen met uitleg, voorbeelden en oefeningen!
Veelgestelde vragen over contaminaties
- Is overnieuw een contaminatie?
-
Ja, overnieuw is een contaminatie. Het is een verhaspeling van “over” en “opnieuw.
- Hoe voorkom je foutieve samentrekkingen?
-
Om te voorkomen dat je foutieve samentrekkingen gebruikt, moeten de weggelaten woorden:
- dezelfde betekenis hebben;
- dezelfde grammaticale functie hebben;
- hetzelfde getal hebben (allebei enkelvoud of meervoud);
- op de juiste plek in de zin staan;
- in zinnen van gelijke rang staan.
Bronnen voor dit artikel
We raden studenten sterk aan om bronnen te gebruiken. Je kunt verwijzen naar ons artikel (APA-stijl) of je verdiepen in onderstaande bronnen.
Citeer dit Scribbr-artikelMerkus, J. (2024, 10 april). Wat Is een Contaminatie? | Betekenis & Voorbeelden. Scribbr. Geraadpleegd op 9 december 2024, van https://www.scribbr.nl/retorica/contaminatie/
Van Dale. (z.d.). Contaminatie. In Van Dale. Geraadpleegd op 27 oktober 2022, van https://www.vandale.nl/gratis-woordenboek/nederlands/betekenis/contaminatie
Van Dale. (z.d.). Pleonasme. In Van Dale. Geraadpleegd op 27 oktober 2022, van https://www.vandale.nl/gratis-woordenboek/nederlands/betekenis/pleonasme
